Artur Burda

---

Życiorys

Artur Burda przyszedł na świat w 1894 roku w Bielsku, obecnie znanym jako Bielsko-Biała. Był synem Wiktora Burdy, uznawanego za pioniera w dziedzinie hodowli ryb. W 1899 roku rodzina zdecydowała się na przeprowadzkę do Wiednia, gdzie ojciec Artura objął funkcję doradcy na dworze cesarza Franciszka Józefa. Edukację kontynuował w Szwajcarii, gdzie spędził także czas na ubieganiu się o unikanie wcielenia do austriackiego wojska podczas I wojny światowej.

Po zakończeniu konfliktu, zgodnie z życzeniem ojca, osiedlił się w Bośni, aby przejąć kierowanie jego przedsiębiorstwem. W 1923 roku osiedlił się w Banja Luce, gdzie kontynuował rozwój przemysłowej hodowli ryb. W 1934 roku założył w tym mieście Klub Rotary, który stał się platformą dla lokalnej społeczności.

W 1927 roku otrzymał tytuł konsula honorowego Polski, co wiązało się z odpowiedzialnością za około 20 tys. Polaków mieszkających w Bośni, gdzie jego działalność polegała przede wszystkim na pomaganiu w uzyskiwaniu obywatelstwa. Wspierał również naukę języka polskiego, wspierając swego czasu nauczyciela Jana Kumosza. W prowadzeniu konsulatu wspomagał go Władysław Baron, który wcześniej był urzędnikiem administracji austro-węgierskiej.

Będąc aktywnym na rzecz polskiej społeczności w Bośni, Burda patronował projektom polsko-jugosłowiańskim. Po inwazji niemieckiej na Jugosławię w 1941 roku, nowe władze nakazały zamknięcie konsulatu. Artur wraz z żoną i córką wielokrotnie stawali się ofiarami aresztowań ze strony Gestapo oraz ustaszy.

W czasie II wojny światowej Burda podejmuje ryzykowne działania, pomagając osobom uwięzionym przez nazistów, organizując ich ucieczki oraz wykupując ich z rąk oprawców. W 1943 roku został aresztowany za przekazanie znacznych sum pieniędzy jugosłowiańskim partyzantom, a następnie trafił do filii obozu koncentracyjnego w Aleksandrovcu. Mimo proponowanej podpisania volkslisty, odmówił, co odzwierciedla jego determinację. W sierpniu 1944 roku został zmuszony do ciężkich robót w niemieckim obozie pracy w Nowej Topoli, skąd udało mu się zbiec po miesiącu.

Po powrocie do Banja Luki doczekał końca wojny. W 1945 roku zgłosił zamiar reaktywacji konsulatu honorowego w Ambasadzie w Belgradzie, jednak jego propozycja została odrzucona ze względów klasowych. Pomimo to, aktywnie wspierał Polaków, którzy pragnęli wrócić do swojej ojczyzny.

W 1946 roku, w czasach rządów Tity, jego przedsiębiorstwo zostało znacjonalizowane. Burda przez wiele lat, do 1966 roku, pracował jako doradca w państwowych zakładach rybnych w Jugosławii. Po tym czasie znalazł zatrudnienie w fabryce celulozy w Banja Luce, a po zwolnieniu utrzymywał się dorywczo, głównie jako tłumacz, posiadając znajomości w ośmiu językach: polskim, serbsko-chorwackim, niemieckim, francuskim, angielskim, niderlandzkim, włoskim oraz hiszpańskim.

Warto zaznaczyć, że Artur przez całe życie miał wyłącznie polskie obywatelstwo, co ograniczało mu dostęp do systemu opieki społecznej oraz możliwości podróżowania do krajów kapitalistycznych, gdzie mieszkała jego rodzina. W 1970 roku postanowił zrzec się polskiego obywatelstwa na rzecz jugosłowiańskiego.

Od 1919 roku był żonaty z Holenderką, Heleną Luizą van 't Hoff (1890–1966). Z małżeństwa urodziła się im córka, Hermina (1920–2016). Artur Burda zakończył swoje życie w Banja Luce w 1984 roku. Został pochowany na cmentarzu św. Pantalejmona, a później przeniesiony na katolicki cmentarz św. Marka w tym mieście, gdzie spoczywa jako Arthur Burda.

---

Oceń: Artur Burda

---