Muzeum w Bielsku-Białej – Dom Tkacza

---

Budynek

Dom Tkacza w Bielsku-Białej, zlokalizowany przy ul. Sobieskiego, znajduje się na Górnym Przedmieściu. Jest to drewniany obiekt o konstrukcji zrębowej, wyróżniający się charakterystyczną oszalowaną wyżką. Budynek ten stanowi niezwykły przykład XVIII-wiecznej architektury rzemieślniczej, która niestety została zniszczona podczas tragicznych pożarów, które miały miejsce w mieście w 1808 i 1836 roku.

Aż do początku XX wieku, w tym budynku mieścił się dom oraz warsztat sukienniczy. Niewiele jest znanych informacji o właścicielach tej nieruchomości, lecz przypuszcza się, że przynależała ona do rodzin: Bartke w XVIII wieku oraz Bathelt w XIX wieku. Od roku 1873 budynek należał do Carla Nowaka, a po jego śmierci przeszedł w ręce jego wdowy, Marie. Na początku XX wieku funkcjonował tutaj warsztat szewski prowadzony przez Antoniego Polończyka, który istniał aż do wybuchu II wojny światowej. Po wojnie budynek pełnił rolę typowego domu czynszowego.

W 1974 roku, syn Antoniego Polończyka, Wiktor, ofiarował ten obiekt Skarbowi Państwa, przeznaczając go na cele muzealne. Po długotrwałych pracach konserwatorskich i rekonstrukcyjnych, w 1992 roku Muzeum Okręgowe w Bielsku-Białej otworzyło dom dla zwiedzających, umożliwiając odwiedzającym odkrycie bogatej historii tego miejsca.

Ekspozycje

W muzeum można zobaczyć niezwykle interesującą rekonstrukcję wnętrza domu oraz warsztatu sukienniczego, które stanowi pierwszą ekspozycję tej instytucji. Przedstawia ona życie mistrza cechowego, który był seniorem cechu, a tym samym reprezentantem najwyższych władz rzemieślniczych. Ekspozycja ta ukazuje funkcjonowanie warsztatu na przełomie XIX i XX wieku, co było okresem kryzysowym dla tradycyjnego rękodzieła, potężnie zagrożonego przez rozwój mechanicznych warsztatów.

Budynek został podzielony na dwie zasadnicze części za pomocą sieni – część warsztatowa znajduje się po lewej stronie, natomiast mieszkalna po prawej. Największa z przestrzeni to warsztat, w którym zgromadzono przedmioty ściśle związane z pracą tkacza. Wśród tych eksponatów wyróżnia się potężne krosno nicielnicowe z połowy XVIII wieku, które służyło do wyrobu tkanin wełnianych. Znajdują się tu także narzędzia używane do przygotowywania oraz snucia osnowy, które są niezbędne w procesie tkackim.

W warsztacie była także część przeznaczona do biura, gdzie załatwiano sprawy organizacyjne cechu oraz rozstrzygano spory pomiędzy członkami tego rzemieślniczego ugrupowania. W pomieszczeniu tym znaleźć można różnorodne dokumenty i pamiątki cechowe, a także żelazną skrzynię, która w przeszłości pełniła rolę „kasy pancernej” cechu. Poza tym, pomieszczenie to służyło również jako sypialnia dla czeladnika, co objawia się obecnością mebli stojących koło pieca, dostępnych do jego dyspozycji.

Z warsztatu można przejść przez część frontową sieni do kuchni – centralnego punktu życia rodziny tkackiej. W tej przestrzeni, obok naczyń i sprzętów kuchennych, umieszczono także przedmioty związane z tkactwem. W kuchni znajduje się mniejsze krosno, pochodzące z drugiej połowy XIX wieku, na którym odbywają się praktyczne pokazy tkania dla zwiedzających, do tego kołowrotek oraz motowidło, które służyło do nawijania nici.

Obok kuchni umiejscowiona jest sypialnia oraz salon gospodarzy, który był używany głównie od święta. Wnętrze to jest starannie wybielone i urządzone meblami z fornirowanego drewna, które powstały na przełomie XIX i XX wieku. Całość ekspozycji dopełniają drzeworyty Jana Wałacha, związane z tematyką tkacką, które zostały umieszczone w sieni.

Na poddaszu muzeum prezentowane są stroje ludowe pochodzące z zbiorów Działu Etnografii, które są typowe dla regionu w bliskim sąsiedztwie Bielska-Białej. Eksponaty te, zebrane od połowy lat 50. XX wieku, ukazują odzież noszoną w okresie międzywojennym. Wśród najatrakcyjniejszych ubiorów można zobaczyć strój mieszczki żywieckiej oraz barwne i różnorodne ubiory z Wilamowic. Bielskie muzeum posiada największą kolekcję tych strojów w Polsce, co czyni je niezwykle reprezentatywnym na wystawie.

W dużej kontrastowej różnorodności wspomniane ubiory z Wilamowic zostają zauważone obok skromnych, lecz wyjątkowych ubiorów laskich noszonych w rejonie Białej. Skromność ubiorów laskich rekompensuje ich wysoka jakość, gdyż powstają one z ciemnych fabrycznych tkanin oraz eleganckich pasmanteryjnych ozdób, które zdobią kaftany – modele o specyficznym kroju, podkreślające kształt sylwetki. Wystawione komplety wywodzą się z Pisarzowic, Bestwiny oraz Kóz, a także z obszarów południowej ziemi pszczyńskiej, Jaworza i powiatu cieszyńskiego.

Na szczególną uwagę zasługują także stroje Górali śląskich, które przetrwały do dzisiaj i w większości wykonywane są z samodziałowego płótna oraz tkanin ręcznie tkanych na krosnach, jakie można zobaczyć w kuchennej części ekspozycji. Nieodłącznym elementem całości są meble przeznaczone do przechowywania odzieży, które obejmują malowane skrzynie, kufer, komodę, a także szafy oraz odzież kobiecą. Ekspozycję uzupełnia biżuteria, w tym korale wykonane ze srebra, które dodają tej kolekcji wartości artystycznej i kulturowej.

---

Oceń: Muzeum w Bielsku-Białej – Dom Tkacza

---