Osiedle Grunwaldzkie (Bielsko-Biała)

---

Położenie

Osiedle Grunwaldzkie, jako zespół urbanistyczny zaprojektowany w latach 50. XX wieku, wyznaczone jest przez cztery główne ulice: Tadeusza Rychlińskiego na północy, Żywiecką na wschodzie, Juliana Tuwima na południu i Władysława Broniewskiego na zachodzie. W jego obrębie można znaleźć ulice takie jak PCK, Milusińskich, Radosna oraz Energetyków.

Jednostka pomocnicza gminy nosząca tę samą nazwę obejmuje znacznie szerszy teren, którego granice są zdefiniowane w następujący sposób:

• na północy: ulice Kierowa i Broniewskiego, północna granica ogrodów dawnego dworu starostów lipnickich, ulica Żywiecka oraz Lipnicka jako granica z osiedlami Biała Śródmieście i Biała Krakowska,
• na wschodzie: nieregularna linia przebiegająca na wschód od ulicy Krynicznej, co stanowi granicę z Lipnikiem (właściwym),
• na południu: ulica Tuwima oraz linia biegnąca delikatnie na południe od niej, ulica Żywiecka, Poniatowskiego, Gałczyńskiego, linia kolejowa nr 139 oraz linia prosta na północ od zakładów Befado, co wyznacza granicę z Leszczynami i Złotymi Łanami,
• na zachodzie: rzeka Biała, co stanowi granicę z Żywieckim Przedmieściem w ramach jednostek Bielsko Południe oraz Śródmieście Bielsko.

W szerszym kontekście Osiedle Grunwaldzkie włącza również historyczne przedmieścia Lipnickie i Żywieckie dawnej Białej, a także teren Elektrociepłowni Bielsko-Biała. Na jego obszarze znajduje się również stacja kolejowa Bielsko-Biała Lipnik, Stadion Miejski oraz Cavatina Hall. Cały ten teren przynależy do obrębu ewidencyjnego Lipnik, z wyjątkiem kwartału między ulicą Kierową i Dworkową oraz parku przy ulicy Zielonej, które są częścią obrębu Biała Miasto.

Historia

Obszar, który dzisiaj znamy jako Osiedle Grunwaldzkie, przez długi czas był słabo zurbanizowany przed połową XX wieku. W historycznym Przedmieściu Lipnickim, położonym wzdłuż obecnej ulicy Lipnickiej, rozwijały się jedynie nieliczne osiedla. Warto dodać, że od 1832 roku, razem z Przedmieściem Żywieckim, znanym jako Blich, tworzyły one część gminy Przedmieścia Biała (Vorstadt Biala). W 1872 roku obszar ten został włączony do granic miasta.

Do 1925 roku reszta terenów była częścią samodzielnej wsi Lipnik. Wspomniany klasztor Zgromadzenia Sióstr Córek Bożej Miłości, zlokalizowany przy ul. Żywieckiej 20, jest znacząco przebudowanym dawnym dworem starostów lipnickich, wokół którego w XVIII wieku rozciągała się jurydyka.

W latach 1818–1820 powstała tzw. szosa cesarska, dzisiejsza ulica Żywiecka, a w 1912 roku na trasie linii kolejowej Bielsko – Żywiec, uruchomionej w 1876, otwarto przystanek Biała-Lipnik, obecnie znany jako Bielsko-Biała Lipnik.

W okresie międzywojennym nastąpiła znaczna urbanizacja omawianych terenów. To właśnie wtedy wzdłuż ulicy Żywieckiej powstały kwartały willowe, a przy ulicy Broniewskiego (dawniej Hettwerowej) zbudowano nowe budynki użyteczności publicznej. Wśród tych inwestycji znalazły się:

• Powiatowa Kasa Chorych (1926, obecnie sanepid),
• Dom Żołnierza (1928),
• Stadion Bialskiego Klubu Sportowego z 1927 roku, który jest przodkiem współczesnego Stadionu Miejskiego (modernizacja 2012–2015).

W 1928 roku utworzono Średnią Miejską Szkołę Ogrodniczo-Sadowniczą, która zyskała 5 hektarów gruntów w rejonie ulicy Akademii Umiejętności. Nazwa ulicy nawiązuje do faktu, że grunty te przekazała Polska Akademia Umiejętności. Aktualnie w tym miejscu znajduje się Zespół Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego im. Stanisława Szumca, popularnie nazwany „Ogrodnikiem”.

Osiedle Grunwaldzkie, które znamy dzisiaj, powstało w latach 1951–1957. Było to trzecie powojenne osiedle mieszkalne, znane jako Zakładowe Osiedle Robotnicze nr 3, zaprojektowane przez Józefa Łyczewskiego. W skład zrealizowanego założenia wchodzi 27 budynków wielorodzinnych, z których trzy posiadają lokale usługowe w parterze. Do osiedla dobudowano dwa pawilony handlowe przy ulicy Broniewskiego. Jego rozwiązania urbanistyczne nawiązują do koncepcji miasta-ogrodu, co czyni je przykładem socrealizmu w Bielsku-Białej.

Budowa osiedla była odpowiedzią na potrzebę zapewnienia mieszkań dla pracowników Elektrociepłowni Bielsko-Biała, oddanej do użytku w 1960 roku. Charakterystycznymi elementami elektrociepłowni były dwa wysokie kominy – 160 i 120 metrów, które zostały zburzone w 2020 roku. W blokach osiedlowych znajdowały się schrony przeciwlotnicze. Nazwa osiedla została nadana w 1960 roku podczas obchodów 550-lecia bitwy pod Grunwaldem.

W latach 70. XX wieku planowano budowę tzw. Trasy W-Z, mającej stać się częścią „autostrady Kraków–Cieszyn”, jednak zrealizowano jedynie krótki odcinek obok nowego wiaduktu kolejowego, znanego dotąd jako PCK Trasa W-Z, która zmieniła nazwę na PCK PKP Lipnik w 2022 roku. W latach 2019–2021 przy ulicy Sempołowskiej powstał kompleks wielofunkcyjny z salą koncertową Cavatina Hall.

---

Oceń: Osiedle Grunwaldzkie (Bielsko-Biała)

---