I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Bielsku-Białej

Szkoły

I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika to jedna z ośmiu publicznych szkół średnich funkcjonujących w Bielsku-Białej. Jego historia jest niezwykle bogata i sięga roku 1919, kiedy to zostało założone jako drugie polskojęzyczne gimnazjum w polskiej części Śląska Cieszyńskiego. Początkowo szkoła zlokalizowana była w Skoczowie, jednak już w 1921 roku przeniesiono ją do Bielska.

Obecnie liceum mieści się w zabytkowym neoklasycznym gmachu, który znajduje się w malowniczej okolicy, między ulicami Listopadową, Piastowską i Lubertowicza na Górnym Przedmieściu. Budynek ten został wzniesiony specjalnie na potrzeby szkoły na początku lat 1925–1927, a projektantem był znany architekt Alfred Wiedermann.

Dzięki długiej tradycji oraz bogatej ofercie edukacyjnej, liceum cieszy się dużym uznaniem w regionie i przyciąga wielu zdolnych uczniów, którzy poszukują miejsca do rozwijania swoich pasji oraz talentów.

Historia

Historia placówki sięga roku 1919, kiedy to po podziale Śląska Cieszyńskiego na terenach kontrolowanych przez Polskę znajdowała się jedynie jedna średnia szkoła gimnazjalna, w której językiem nauczania był polski – Gimnazjum Polskie w Cieszynie. Z potrzeby utworzenia nowego miejsca edukacyjnego dla młodzieży z powiatu bielskiego wyszedł Polski Komitet Obywatelski w Skoczowie pod przewodnictwem księdza Jana Ewangelisty Mocki. W dniu 17 lipca 1919 roku, Komisja Szkolna Księstwa Cieszyńskiego, działająca w ramach Rady Narodowej, podjęła decyzję o utworzeniu Państwowego Gimnazjum Realnego z siedzibą w Skoczowie, którego pierwszym dyrektorem został Franciszek Wojnar.

Początkowo, w pierwszym roku funkcjonowania placówki, naukę rozpoczęło zaledwie sześćdziesięciu uczniów, a szkoła mieściła się w trzech salach w budynku Polskiej Szkoły Ludowej i Wydziałowej. Dyrektor Wojnar samodzielnie pełnił rolę nauczyciela, wspierany przez kadrę wspomnianej szkoły oraz skoczowskich księży. W roku szkolnym 1920/1921 liczba uczniów wzrosła już do siedemdziesięciu dwóch.

30 kwietnia 1921 roku podjęto decyzję o przeniesieniu szkoły do Bielska. Decyzję tę potwierdziło rozporządzenie Komisji Szkolnej z dnia 11 maja 1921 roku. Powody przenosin były zarówno pragmatyczne, jak i ideologiczne. Bielsko, zamieszkane głównie przez ludność niemiecką, potrzebowało polskiej szkoły średniej, co stanowiło część większych starań o polonizację miasta. W nowej lokalizacji dyrektorem został Jan Szajter, a placówka otrzymała nazwę: Państwowe Gimnazjum z językiem wykładowym polskim w Bielsku.

Pierwszą siedzibą w Bielsku stał się budynek przy ulicy Strzelniczej (dzisiaj Słowackiego), który był współdzielony z niemieckim gimnazjum – mowa o gmachu, w którym dziś znajduje się „Mechanik” „Mechanik”. Liczba uczniów systematycznie rosła; w roku szkolnym 1921/1922 do gimnazjum uczęszczało 101 uczniów, w roku następnym już 177, a w 1926 roku rozpoczęło naukę 427 osób.

Niedługo po przeniesieniu szkoły do Bielska rozpoczęto starania o budowę własnej siedziby. W 1922 roku władze miejskie ofiarowały działkę o powierzchni ośmiu tysięcy metrów kwadratowych w słabo zabudowanej części Górnego Przedmieścia, blisko parku miejskiego. 18 lipca 1924 roku ogłoszono konkurs na projekt architektoniczny, a budowa rozpoczęła się 24 czerwca 1925 roku. Oddanie budynku do użytku odbywało się w etapach; pierwsze sale udostępniono 1 września 1927 roku, kolejne pomieszczenia w kwietniu 1928, a całość gotowa była na początku roku szkolnego 1928/1929. Całkowity koszt budowy wyniósł ponad 3,3 miliona złotych. Gmach był nie tylko nowoczesny i funkcjonalny, ale miał także dużą wymowę ideologiczną, będąc symbolem polskich możliwości budowlanych.

Do roku 1932 gimnazjum było koedukacyjne, a następnie przekształciło się w szkołę tylko dla chłopców. W latach 1928–1932 zmieniała się jego nazwa: w dokumentach można było znaleźć Państwowe Gimnazjum w Bielsku, a następnie Państwowe Gimnazjum Polskie w Bielsku. Od roku szkolnego 1936/1937 szkoła nosiła imię Józefa Piłsudskiego, stając się Państwowym Gimnazjum im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Bielsku. Rok później wprowadzono reformę jędrzejewiczowską, organizując placówkę na dwie części; czteroletnie gimnazjum oraz dwuletnie liceum. Obie te jednostki funkcjonowały w tym samym budynku, a szkoła była znana jako I Państwowe Gimnazjum i Liceum im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Bielsku. Wśród nauczycieli okresu międzywojennego na wyróżnienie zasługiwał Zygmunt Lubertowicz, nauczyciel języka polskiego od 1927 roku, oraz Michael Berkowitz, wykładowca religii żydowskiej. W roku przed II wojną światową szkoła kształciła 627 uczniów, w tym znaczna liczba dzieci urzędników państwowych oraz około piętnastu procent uczniów wyznania żydowskiego, a kadra nauczycielska liczyła 38 osób.

Po włączeniu Bielska do III Rzeszy, szkoła została rozwiązana. W wyniku wojny jedenastu nauczycieli poniosło śmierć, w tym pierwszego dyrektora Franciszka Wojnara, zamordowanego w Polenlagrze w Siemianowicach Śląskich. Gmach wykorzystywano jako szpital wojskowy, po czym po przybyciu Armii Czerwonej stał się koszarami. Na początku marca 1945 roku został przekazany władzom oświatowym, ale już 9 marca ponownie przejęli go Sowieci, wykorzystując jako szpital wojskowy. Powojenną działalność rozpoczęto 4 kwietnia 1945 roku w tymczasowych pomieszczeniach przy ulicy Cechowej oraz ulicy 11 Listopada. Powrót do gmachu miał miejsce 18 września 1945 roku. W wyniku reformy edukacji, w roku szkolnym 1948/1949, placówka połączyła się ze szkołą podstawową, tworząc tzw. „jedenastolatkę”, która funkcjonowała aż do kolejnej reformy w 1961 roku. Z okazji nadchodzącego 40-lecia szkoły, w 1958 roku nadano jej imię Mikołaja Kopernika, które placówka nosi do dzisiaj.

W 1969 roku rozpoczęła działalność w Bielsku-Białej filia Politechniki Łódzkiej, która tymczasowo zajmowała gmach „Kopernika”. W 1972 roku dokonano podziału na dwie szkoły: I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika, potocznie nazywane „małym Kopernikiem”, oraz IV Liceum Ogólnokształcące im. Komisji Edukacji Narodowej. „Mały Kopernik” zajmował tylko jedenaście pomieszczeń, a korzystać z auli, sali gimnastycznej i basenu mógł tylko po wcześniejszym uzgodnieniu terminów z politechniką. Odzyskanie całego gmachu miało miejsce w roku szkolnym 1990/1991.

Na początku XXI wieku liceum, potocznie zwane „Koperem”, stało się jednym z ośmiu publicznych liceów ogólnokształcących w Bielsku-Białej, a po reformie z 1998 roku, przekształconym w trzyletnie, znowu zostało wznowione jako czteroletnie w reformie 2017 roku. W roku szkolnym 2018/2019 uczęszczało do niego 583 uczniów. W rankingu najlepszych liceów według miesięcznika „Perspektywy” w 2022 roku zajął 87. miejsce w Polsce oraz siódme w województwie śląskim, a drugie w Bielsku (po V LO). Ważnym wydarzeniem z najnowszej historii szkoły było kręcenie w jej murach scen do filmu „Szatan z siódmej klasy” w 2006 roku, na który plener filmowy stanowiły zarówno korytarze budynku, jak i szkolna izba tradycji, stworzona na wzór przedwojennej klasy szkolnej.

Budynek

Gmach I Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Bielsku-Białej zajmuje imponujący kwartał ograniczony ulicami Listopadową, Piastowską i Zygmunta Lubertowicza, a jego oficjalny adres to Listopadowa 70. Powierzchnia budynku wynosi 3109 m², podczas gdy jego kubatura osiąga 51 102 m³. Znajduje się on w rejestrze zabytków od 28 lutego 1987 roku, pod numerem A/490/87.

Budowa rozpoczęła się w czerwcu 1925 roku i trwała do 1927 roku, z pracami wykończeniowymi kontynuowanymi do kwietnia 1928 roku. Projekt architektoniczny stworzył Alfred Wiedermann przy współpracy z Robertem Gielerem i Janem Raszką. Prace budowlane prowadziły firmy, takie jak Karol Korn Budowlana Spółka Akcyjna z Bielska, Unia Budowlana z Katowic oraz Polbeton z Cieszyna. Wykonawcami robót blacharskich były firmy Antoniego Drewniaka z Białej i Maurycego Popioła z Bielska, natomiast instalację centralnego ogrzewania zrealizowało krakowskie przedsiębiorstwo Drzewiecki–Jeziorański. Elektrykę zainstalowała firma Brown Boveri z Katowic, a roboty szklarskie zlecono krakowskim Zakładom Przemysłu Szklarskiego. Usługi stolarskie również wykonała firma Karol Korn Budowlana Spółka Akcyjna. Meble zaprojektowane specjalnie dla szkoły wytworzyła fabryka mebli z Mysłowic.

Budowa ma nieregularny rzut, składając się z siedmiu dwupiętrowych członów o różnorodnej bryle, elewacjach i kształcie dachów, zorganizowanych w formę zbliżoną do litery U, usytuowaną w osi północ-południe. Wewnątrz mieści się przestronny dziedziniec, obecnie częściowo wykorzystany jako parking i częściowo służący jako boiska. Charakterystycznym elementem, łączącym wszystkie człony zewnętrzne, jest gzyms koronujący na gęsto ustawionych konsolach wspornikowych.

Wnętrze stanowi jednolity ciąg pomieszczeń, powiązanych długim korytarzem, który łączy sześć członów. Wyjątek stanowi dawny Dom Profesorski, zajmujący południowo-wschodnią część kompleksu, gdzie mieszczą się mieszkania pierwotnie przeznaczone dla nauczycieli oraz pracowników administracyjnych i technicznych. Funkcję mieszkalną ten segment budynku pełni do dziś. Z głównym budynkiem szkolnym łączy go arkadowa kolumnada.

Stylizacja elewacji nawiązuje do neoklasycyzmu, a najbardziej reprezentatywną częścią jest północno-zachodni człon z kolumnowym portykiem doryckim, który prowadzi do głównego wejścia. W jego bryle znajduje się wypukła ściana auli z dużymi oknami typu porte-fenêtre. Elewację wieńczy przyczółek z godłem Układu Orła Białego. Podobnie skonstruowany jest południowo-zachodni człon, w którym usytuowana jest sala gimnastyczna. Wykończony on jest herbem Bielska i rzymskimi cyframi MCMXXVII, które informują o roku zakończenia budowy (1927); od południa do tego segmentu przylega portyk, który współcześnie stanowi niegdyś główne wejście do „małego Kopernika”. Oba człony łączą się długa, nieco cofniętą częścią środkową z oknami grupowanymi po trzy (każde środkowe w pierwszym piętrze dekoruje uproszczony naczółek) oraz zwieńczoną kopułowatą wieżyczką, w której mieści się obserwatorium astronomiczno-meteorologiczne.

Elewacja północna charakteryzuje się wyraźnie zarysowanymi ryzalitami bocznymi i płaskim ryzalitem środkowym, który kończy się przyczółkiem z Orłem Białym. Okna są również skomponowane w grupy po trzy, każde z naczółkiem ozdabiającym te w ryzalicie na piętrze oraz w środkowych oknach w innych trójkach. Wejścia do bocznych ryzalitów prowadzą portyki jońskie. Elewacja wschodnia oraz ściany od strony dziedzińca mają skromne detale, a Dom Profesorski wyróżnia się łagodnymi kształtami owalnych wykuszów i wnęk balkonowych.

Wystrój korytarzy pozostał praktycznie niezmieniony od czasów budowy gmachu. Westybul przyjmuje formę neoklasycyzmu, a jego żelbetowa konstrukcja stropowa, zdobiona dekoracją stiukową w postaci linearnej plecionki, opiera się na filarach z głowicami zdobionymi motywami roślinnymi. Balustrady o barokizującym motywie z ciemnego sztucznego kamienia kontrastują z jasnymi ścianami w białym lub jasnożółtym kolorze. Wnętrza cechują się dużą przestronnością, z powierzchnią sal lekcyjnych w granicach od 50 do 62,5 m², a wysokość sufitu sięga 3,7 m, co przewyższa normy typowe dla lat 20. wieku. Szkoła dysponuje także odrębną aulą, która od 1994 roku nosi imię Józefa Piłsudskiego w nawiązaniu do przedwojennych tradycji. W jej strukturze znajduje się również sala gimnastyczna o powierzchni 200 m² i własny basen pływacki.

Absolwenci

Lista absolwentów I Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika w Bielsku-Białej obejmuje wiele znakomitych osób, które odniosły sukcesy w różnych dziedzinach. Poniżej zaprezentowano sylwetki niektórych z nich oraz ich osiągnięcia.

Wśród wyróżniających się absolwentów, można wymienić m.in.:

Przypisy

  1. Znamienici absolwenci. kopernik.bielsko.pl. [dostęp 07.01.2023 r.]
  2. Ranking wojewódzki liceów 2022 – śląskie. „Perspektywy”. [dostęp 07.01.2023 r.]
  3. Spis obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z terenu województwa śląskiego (stan na 02.12.2022 r.). Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Katowicach. [dostęp 07.01.2023 r.]
  4. Wojna i okupacja. kopernik.bielsko.pl. [dostęp 07.01.2023 r.]
  5. Od 1945 roku do „Małego Kopernika”. kopernik.bielsko.pl. [dostęp 07.01.2023 r.]
  6. „Mały Kopernik”. kopernik.bielsko.pl. [dostęp 07.01.2023 r.]
  7. Lata 1990–2020. kopernik.bielsko.pl. [dostęp 07.01.2023 r.]
  8. Narodziny szkoły. kopernik.bielsko.pl. [dostęp 07.01.2023 r.]
  9. Okres skoczowski. kopernik.bielsko.pl. [dostęp 07.01.2023 r.]
  10. Przeprowadzka do Bielska. kopernik.bielsko.pl. [dostęp 07.01.2023 r.]
  11. We własnym gmachu. kopernik.bielsko.pl. [dostęp 07.01.2023 r.]
  12. Lata 1927–1939. kopernik.bielsko.pl. [dostęp 07.01.2023 r.]
  13. Böttcher 2019 ↓, s. 32.
  14. Böttcher 2019 ↓, s. 85.
  15. Böttcher 2010 ↓, s. 25–29.
  16. Böttcher 2010 ↓, s. 46, 188.
  17. Böttcher 2010 ↓, s. 82–84.
  18. Böttcher 2010 ↓, s. 190.
  19. Chojecka 1994 ↓, s. 126.
  20. Chojecka 1994 ↓, s. 126–127.
  21. Chojecka 1994 ↓, s. 127.

Oceń: I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Bielsku-Białej

★★★★★
Średnia ocena:4.75 Liczba ocen:11