Kościół Opatrzności Bożej w Bielsku-Białej

---

Historia

W 1708 roku, pierwszy burmistrz Białej, Baltazar Damek, który był jednocześnie najbogatszym kupcem handlującym płótnem, zainicjował budowę kaplicy poświęconej Opatrzności Bożej. Była ona otoczona cmentarzem, który istniał do 1790 roku. Damek, po cudem uniknięciu śmierci z rąk szwedzkiego żołnierza, postawił krzyż w tym miejscu, co zainspirowało go do ufundowania tej kaplicy oraz bractwa Opatrzności Bożej, któremu przez długi czas przewodniczył.

Obecny kościół został zbudowany w latach 1760–1769 według planszy autorstwa Jana Józefa Polaczka. Realizację projektu przeprowadzili Gotfryd Berger oraz Jan Fieber. Fundatorem świątyni był hrabia Alojzy Fryderyk Brühl, starosta lipnicki, syn Henryka von Brühla, który ufundował ją dla bialskiej placówki zakonu jezuitów. Zakonnicy ci prowadzili wtedy misje mające na celu nawracanie ewangelików na katolicyzm. Do 1773 roku, zanim zakon został skasowany, patronem kościoła był św. Ignacy Loyola, a po tym wydarzeniu nadano mu obecne wezwanie.

Parafia Opatrzności Bożej w Białej została utworzona w 1789 roku. Ostateczne poświęcenie kościoła miało miejsce w 1792 roku.

Pierwsza wersja kościoła składała się z kwadratowej nawy oraz dwóch małych wież. Przełom XIX wieku przyniósł dwukrotne przebudowy. W latach 1849–1850 dobudowano drugą część nawy, a także galerie boczne i prezbiterium. Ostateczny wygląd świątynia uzyskała w latach 1886–1887 według projektu Emanuela Rosta. W wyniku tych zmian podwyższono wieże, poszerzono chór muzyczny i zmieniono architekturę fasady, dodając zegar wieżowy. W 1889 roku biskup krakowski, Albin Dunajewski, konsekrował nowo przebudowany kościół.

Od tamtej pory jedyną istotną zmianą architektoniczną była budowa ogrójca, która miała miejsce w 1894 roku, po północnej stronie kościoła. Do końca XIX wieku msze odbywały się w języku niemieckim. Z początkiem XX wieku, szczególnie po roku 1916 i przeniesieniu administracji centralnej ze Lwowa do Białej, sytuacja stała się napięta, co prowadziło do sporów o napisy, msze i uroczystości religijne.

Po 1918 roku kościół został zdominowany przez katolików-Polaków, co wprowadziło nowe zmiany w charakterze jego działalności.

Architektura i wnętrza

Kościół Opatrzności Bożej w Bielsku-Białej jest doskonałym przykładem późnobarokowej architektury, która zapożycza wiele elementów z XIX-wiecznego neobaroku austriackiego. Jego niezwykle bogate wnętrze kryje w sobie skarby sztuki z II połowy XVIII wieku. Wśród nich wyróżnia się rokokowa ambona, której kształt nawiązuje do łodzi św. Piotra, płynącej pod znakiem krzyża. Do pełni tej opowieści przyczynia się także postać Jonasza, ukryta w pysku ryby, oraz chrzcielnica przedstawiająca moment chrztu Jezusa w rzece Jordan, gdzie można dostrzec Boga Ojca otoczonego aniołami.

Drewniany ołtarz główny, który powstał w II połowie XIX wieku, zachwyca bogato zdobionym obrazem „Cudowne rozmnożenie chleba”. Warto także wspomnieć o czterech posągach ołtarzowych świętych: Jana Chrzciciela, Pawła, Piotra oraz Zachariasza. Świątynia dysponuje również czterema bocznymi ołtarzami, których posągi świętych pochodzą z 1889 roku. Niezwykłe witraże przedstawiające apostołów powstały w latach 1894-1897 i nadają całości niezwykłego charakteru.

Wśród dzieł sztuki należy również wymienić stacje drogi krzyżowej, które zostały stworzone w 1869 roku przez słowackiego malarza, Petera Michala Bohúňa, mieszkającego w Białej. Rzeźby świętych, które można podziwiać w kościele, pochodzą z pracowni Ferdynanda Stuflessera z Tyrolu.

Świątynia została wzbogacona o organy w 1887 roku, wykonane przez firmę braci Rieger z Karniowa. Warto zauważyć, że instrument ten przeszedł przebudowę, co przyczyniło się do powstania traktury elektropneumatycznej. Organy oferują 40 głosów o wyjątkowym brzmieniu łączącym cechy romantyczne i barokowe, podzielonymi na trzy klawiatury ręczne oraz jedną nożną. Wyjątkowy prospekt dwuwieżowy z centralnym pozytywem jest elementem, który przyciąga wzrok, choć nie został obudowany. Zegar kościelny zlokalizowany nad chórem stanowi dodatkowy atut świątyni.

W kościele znajdują się również dwa konfesjonały w stylu neobarokowym z 1888 roku oraz neoromańskie ołtarze na galeriach bocznych, wybudowane w 1909 roku. Zegary wieżowe, które znajdują się na fasadzie, również powstały w 1888 roku.

Na elewacji południowej kościoła mogą być zauważone cztery dumne tablice, które oddają hołd ważnym postaciom i wydarzeniom. Wśród nich wymienia się tablicę poświęconą papieżowi Janowi Pawłowi II, a także tablice upamiętniające żołnierzy Września, AK i NOW, Orlęta Lwowskie, oraz tych, którzy zginęli z rąk NKWD, związanych z wydarzeniami z obozów w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku.

---

Oceń: Kościół Opatrzności Bożej w Bielsku-Białej

---