Katedra św. Mikołaja w Bielsku-Białej

---

Historia

W latach 1443-1447, na wskazanym miejscu pojawił się pierwszy kościół, który został wzniesiony w stylu gotyckim przez księcia cieszyńskiego Wacława I. Miejsce to stanowiło lokalizację dla drewnianego kościółka, otoczonego cmentarzem, przypuszczalnie istniejącego od czasu założenia miasta, będącego filiami parafii w Starym Bielsku.

Budowa tej murowanej świątyni miała miejsce w kontekście przeniesienia parafii z kościoła w Starym Bielsku do samego Bielska. Wraz z tym wydarzeniem, św. Mikołaj uzyskał status patrona miasta.

W latach 1559-1630 kościół ten został przekształcony w luterański, pod duchowym przewodnictwem ostatniego pastora, Jerzego Trzanowskiego, znanego kaznodziei i pisarza religijnego. Po pewnym czasie świątynia wróciła w ręce katolików, jednak tragicznie spłonęła doszczętnie w 1659 roku. Po pożarze została odnowiona za fundusze barona Juliusza Gotlieba Sunnegha, który również ufundował nowe, barokowe wyposażenie. Kościół stał się także miejscem pochówku luterańskiej węgierskiej rodziny.

W 1682 roku bielska świątynia padła ofiarą rabunku, będąc splądrowana przez powstańczy oddział węgierski dowodzony przez Imre Thökölego. W tragicznym zdarzeniu zginął przed kościołem ówczesny proboszcz, Krzysztof Burian. Następnie, w wyniku kolejnego pożaru w 1750 roku, co skutkowało zniszczeniem dzwonu, zegara wieżowego oraz dachu, wymagała odbudowy, która miała miejsce w okresie 1751-1756. W 1783 roku zlikwidowano cmentarz wokół kościoła, a kolejne zniszczenie miało miejsce w 1808 roku, gdy kościół ponownie uległ pożarowi.

Od 1752 roku kolatorami tej świątyni byli książęta bielscy, rodu Sułkowskich. Książę Jan Nepomucen zrealizował projekt nowego, barokowo-klasycystycznego wyposażenia w latach 1815-1822, które przetrwało do lat sześćdziesiątych XX wieku.

W latach 1909-1912 miała miejsce gruntowna przebudowa świątyni, zrealizowana według projektu architekta z Wiednia, Leopolda Bauera. Wzniesienie nowej fasady w stylu art déco, wzbogaconej o elementy neoromańskie, oraz budowa wysokiej wieży (61 m), nadały kościołowi nowy charakter.

W 1992 roku powstała diecezja bielsko-żywiecka, a dotychczasowy kościół parafialny pw. św. Mikołaja został podniesiony do rangi katedry. W 1998 roku zrealizowano projekt architektoniczny Stanisława Niemczyka, który dostosował prezbiterium do standardów katedry.

27 listopada 2011 roku miało miejsce niezwykłe wydarzenie; po raz pierwszy w historii bielskiej katedry odbyły się święcenia biskupie. Wyświęcony zostałbp Piotr Greger, biskup pomocniczy diecezji bielsko-żywieckiej. Konsekracji dokonali kardynał Stanisław Dziwisz, abp Celestino Migliore, nuncjusz apostolski w Polsce oraz bp Tadeusz Rakoczy, ordynariusz diecezji bielsko-żywieckiej.

Architektura

Aktualny wygląd katedry św. Mikołaja w Bielsku-Białej jest efektem gruntownej przebudowy, która miała miejsce w latach 1909-1910. Projektantem tego monumentalnego dzieła był Leopold Bauer, który stworzył wizję budowli, która wywarła ogromne wrażenie na mieszkańcach.

W trakcie tych prac wzniesiono imponującą 61-metrową wieżę. Nawa główna została wydłużona, a także dobudowane zostały nawy boczne, co wpłynęło na przestronność wnętrza. Wieża katedry, o wyraźnym włoskim charakterze, nawiązuje stylistyką do słynnej dzwonnicy św. Marka w Wenecji. Jej ozdoby wzbogacono stylizowanymi gałęziami winnej latorośli, które symbolizują bożą miłość oraz Kościół, co dodaje całości duchowego wymiaru.

Wieża katedralna, przykryta w 1998 roku miedzianą blachą, zwraca uwagę również dzięki zegarowi, który został zainstalowany w 1918 roku. To element, który nie tylko pełni funkcję praktyczną, ale również estetyczną, podkreślając wyjątkowość tego miejsca.

Portal katedry zdobi wspaniała figura Chrystusa, otoczona medalionami z wizerunkami dwunastu apostołów. Ponad nią umieszczono posągi św. Mikołaja, Jadwigi Śląskiej oraz św. Jana Nepomucena, które zostały misternie wykonane przez Othmara Schimkowitz’a, współpracownika słynnego architekta Otto Wagnera.

Na ścianie północnej można zobaczyć tablicę pamiątkową, która upamiętnia parafian, którzy polegli w czasie I wojny światowej. To ważny element, który przypomina o historii i losesach społeczności związanej z tym miejscem.

Wnętrze

Nawa główna

Aktualny wygląd katedry św. Mikołaja jest rezultatem kontrowersyjnych przemian, które miały miejsce po soborze, w latach 1965-1966. Wówczas niemal całkowicie usunięto ozdoby i elementy wystroju, zachowując tylko konfesjonały z roku 1910. Zniknęły także polichromie dekorujące ściany, które powróciły jedynie w 1998 roku, a towarzyszyła temu rekonstrukcja fresków w prezbiterium, pochodzących z 1936 roku.

W górnej części nawy odnajdziemy kolorowe, secesyjne witraże autorstwa Rudolfa Harflingera z Wiednia, datowane na rok 1912. Warto przypomnieć, że witraże w dolnej części nawy mają zupełnie odmienny styl – pozbawione są monumentalizmu. Powstały one w 1894 roku w Pradze dzięki pracowni C.L. Turckego, przedstawiając Najświętsze Serce Pana Jezusa oraz Niepokalane Serce Matki Bożej. W 2009 roku zrealizowano nowy witraż, który zastąpił puste okno i wyobraża Jana Pawła II, nawiązując stylem do wcześniejszych dzieł z XIX wieku. Do kolekcji witraży w 2012 roku dołączył wizerunek Kardynała Stefana Wyszyńskiego. W ten sposób, wszystkie okna południowej ściany kościoła zyskały piękne witraże. W północnej ścianie natomiast umieszczono witraż z bł. Jerzym Popiełuszką, który ofiarował fundację NSZZ Solidarność; poświęcone zostało ono przez ks. prał. Zbigniewa Powadę 14 grudnia 2012 roku. W 2013 roku powstał jeszcze witraż ks. Stanisława Stojałowskiego z inicjatywy Domu Polskiego. Witrażami zajmowała się pracownia Wuttke.

W nawie głównej oraz w nawach bocznych zawieszone są stacje Drogi Krzyżowej pochodzące z 1860 roku, które dodają duchowego wymiaru temu wnętrzu. Ponadto, nad bocznym wejściem do nawy głównej od strony północnej znajduje się obraz przedstawiający Jana Pawła II, stworzony przez Piotra Kłoska. Organy, wykonane przez firmę Rieger z Karniowa w roku 1920, przeszły rozbudowę w 1952 roku, przeprowadzoną przez Wacława Biernackiego z Krakowa. Dziś mają one aż 51 głosów.

Nawa północna

Północna nawa ozdobiona jest obrazem „Chrystus w Ogrójcu”, pod którym znajduje się współczesny ołtarz z XIX-wiecznym krucyfiksem, pochodzącym z wcześniejszego wyposażenia. Po lewej stronie tego ołtarza stoi figura Najświętszego Serca Pana Jezusa, reprezentująca dawne elementy bocznego ołtarza, który usunięto w latach 60. XX wieku.

Nawa południowa

W południowej nawie możemy zobaczyć krzyż upamiętniający coroczne nabożeństwo Drogi Krzyżowej odbywające się ulicami miasta. Po prawej stronie tego krzyża znajduje się figura Matki Bożej z Dzieciątkiem, pochodząca z usuniętego w latach 60. XX wieku bocznego ołtarza.

Ołtarze

W 1991 roku do katedry dołączono nowy ołtarz główny, który wymienił zdemontowany ołtarz z lat 60. XX wieku. Jego wcześniejsze miejsce zajmowała płaskorzeźba autorstwa Zygmunta Brachmańskiego, ukazująca Chrystusa na krzyżu, która obecnie nie istnieje. W ołtarzu głównym zachowało się tabernakulum, sięgające XIX wieku. Na uwagę zasługuje obraz z 1845 roku, przedstawiający św. Mikołaja ratującego rozbitków z tonącego okrętu, a po bokach umieszczono wizerunki św. Pawła oraz św. Brata Alberta, których autorem jest Piotr Kłosek.

Kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej

Kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej to jedyna część katedry, która przetrwała wszystkie pożary, jakie nawiedziły tę świątynię. Od 1729 roku zdobi ją łaskami słynący obraz, który został przywieziony z Tokaju przez płk Teodora Sułkowskiego. W 2012 roku obraz przeszedł gruntowną konserwację w Pracowni Konserwatorskiej Muzeum Śląskiego w Katowicach. W kaplicy umieszczono również relikwie takie jak: św. Mikołaja, św. Franciszka z Asyżu, Dzieci Fatimskich, św. Jana Pawła II oraz bł. Jerzego Popiełuszki. Ponadto kaplica ta ma szczególne znaczenie dla kultu słynnego działacza polskiego – ks. Stanisława Stojałowskiego, który na początku XX wieku regularnie odprawiał w niej nabożeństwa. O tym fakcie przypomina tablica pamiątkowa.

Rzeźby św. Jana Nepomucena

Wnętrze katedry kryje dwie rzeźby św. Jana Nepomucena, poza tą znajdującą się w portalu; jedna znajduje się w kruchcie południowej, a druga w kruchcie głównej. Rzeźba w kruchcie południowej została przeniesiona z Rynku w latach 30. XX wieku, jednak obecnie jest tam jedynie kopia.

---

Oceń: Katedra św. Mikołaja w Bielsku-Białej

---