Plac Ratuszowy w Bielsku-Białej

Ulice i place

Plac Ratuszowy jest centralnym punktem Bielska-Białej, ulokowany w historycznej dzielnicy Biała, która administracyjnie nazywana jest Biała Śródmieście. Miejsce to znajduje się pomiędzy ulicą Dmowskiego a ulicą Stojałowskiego, a swoją nazwę zawdzięcza bliskości rzeki Białej.

Główną atrakcją tego miejsca jest gmach ratusza, który pełni znaczącą rolę w lokalnej administracji. Oprócz niego, na placu znajdują się także przebudowane obiekty fabryczne, które usytuowane są w pierzei wschodniej.

Układ

Plac Ratuszowy w Bielsku-Białej to obszar o zbliżonym kształcie do prostokąta, osiągający długość wynoszącą około 180 metrów w osi północ–południe.

Jego szerokość jest zróżnicowana, od około 60 metrów w najszerszej północnej części do 25 metrów w najwęższej części. Od północy przestrzeń ta ogranicza ulica Stojałowskiego. W kierunku północnym plac przedłuża się poprzez ulicę Ratuszową, która łączy go z placem Wojska Polskiego, dawnym rynkiem Białej. Na południowej stronie placu znajduje się parking, który ciągnie się wzdłuż rzeki Białej oraz ulicy Dmowskiego.

Na zachodzie plac sąsiaduje z miejskim parkiem o powierzchni 9800 m², nazywanym nieformalnie parkiem ratuszowym. Z kolei południowy zachód ogranicza rzeka Biała, przy której od ratusza do mostu na ul. Stojałowskiego biegnie bulwar. Plac Ratuszowy łączy się z ulicą Bohaterów Warszawy poprzez niewielki pieszy mostek.

Na zachodnim krańcu placu dominuje gmach ratusza, który rozciąga się na długości 65 metrów wzdłuż placu.

Warto zaznaczyć, że aktualnie plac jest wykorzystywany przede wszystkim jako płatny parking. Między gmachem ratusza a rzeką, a także na północno-zachodnim narożniku urządzono także niewielki skwer, który stanowi przestrzeń wypoczynkową dla mieszkańców i turystów.

Historia

W drugiej połowie XIX wieku obszar, na którym obecnie usytuowany jest plac, był znany jako świadome miejsce spotkań zwane świńskim rynkiem (Schweinsplan). W roku 1869, na wschodnim skraju tego terenu, powstał zespół budynków fabryki sukna prowadzonej przez Franza Vogta. Tuż obok, w 1890 roku, zrealizowano budynek bialskiej straży pożarnej. Z tego momentu plac zyskał nową nazwę – Feuerwehrplatz, czyli Plac Straży Ogniowej.

Rok 1895 przyniósł rozpoczęcie budowy nowego ratusza w Białej. Ze względu na ograniczoną przestrzeń w gęstej zabudowie miejskiej, konstrukcja została zlokalizowana w zachodniej części Placu Straży Ogniowej, który wciąż był mało zabudowany. Projekt neorenesansowego gmachu, wykonanego przez Emanuela Rosta juniora, ukończono w 1897 roku. Z początku mieścił on zarówno magistrat, kasę oszczędnościową, jak również szereg miejskich instytucji, takich jak muzeum, straż miejska czy Towarzystwo Obywatelskie, a także mieszkania urzędników.

Rok 1897 był również momentem zmiany nazwy na Rathausplatz, która po 1918 roku została spolszczona na Plac Ratuszowy. W okolicy ratusza powstał park miejski, który ozdobiono m.in. głazem narzutowym z czerwonego granitu skandynawskiego, datującym się na czasy zlodowacenia. Znaleziono go w Lipniku i podarowano bialskiemu muzeum w roku 1908.

Po roku 1903, na linii pomiędzy strażą pożarną a fabryką Vogta, zrealizowano kamienicę Alojzy Gwoździowskiej. Natomiast w 1913 roku, pomiędzy ratuszem a rzeką Niwką – która płynie pod dzisiejszą ulicą Stojałowskiego – wybudowano kinoteatr miejski, znany po II wojnie światowej jako Wanda. Budynek, w stylu secesyjno-neobarokowym, zaprojektowany przez Artura Corazzę z Igławy, z istniejącym mansardowym dachem, został zniszczony w 1968 roku.

W latach 1914-1926 koryto Niwki na odcinku od placu do rzeki Białej zostało przykryte pod dzisiejszą Stojałowskiego (pierwotnie zwanej Augasse, a w okresie międzywojennym nad Niwką), eliminując most łączący plac z ulicą Ratuszową. Proces zasklepienia pozostałej części potoku, aż do kościoła Opatrzności Bożej, miał miejsce w latach 60. XX wieku.

W 1922 roku, obok fabryki Vogta, zbudowano nową halę żelbetową podobnej firmy Fryderyka Tislowitza, która wyróżniała się zaokrąglonym narożnikiem i narożną rotundą, dzięki czemu nadano jej nowoczesny design. W 1923 roku na rogu ulicy Ratuszowej zrealizowano gmach Polskiego Banku Krajowego, później przekształconego w Bank Gospodarstwa Krajowego, a obecnie znanego jako Pekao SA. Jest to najmłodszy istniejący budynek na placu.

W 1938 roku zrealizowano kładkę pieszą, łączącą plac z Alejami Sułkowskiego. Czasy II wojny światowej przyniosły zmianę nazwy na Beskidenplatz (Plac Beskidzki), a po zakończeniu wojny na Plac Bohaterów Stalingradu. W 1949 roku na placu odsłonięto Pomnik Wdzięczności Armii Radzieckiej.

Po rozbiórce pomnika w 1990 roku, zachowano jedynie postument, który w 2002 roku został wykorzystany do budowy nowego pomnika konfederatów barskich. Rada Generalna konfederacji została założona w 1769 roku w Białej. Budowa Osiedla Śródmiejskiego na przełomie lat 70. i 80. XX wieku była związana z przekształceniem układu komunikacyjnego, które eliminowało ruch przelotowy, w tym komunikację miejską, z placu, który zaczął pełnić rolę parkingu. W następnych latach 90. przebudowano płytę placu oraz dostosowano wnętrza dawnych budynków, w tym kamienicy Gwoździowskiej i opuszczonych hal fabrycznych (w czasach PRL znanych jako Zakłady Przemysłu Wełnianego WEGA) do celów biurowych dla Urzędu Miejskiego. Ratusz przeszedł gruntowny remont pomiędzy 1995 a 1997 rokiem, a także pozostałe obiekty wokół placu stopniowo odnawiano.

Zabudowa

Plac Ratuszowy w Bielsku-Białej to miejsce o bogatej historii architektonicznej, które przyciąga uwagę licznych turystów. W jego obrębie znajdują się różnorodne obiekty, każdy z własnymi unikalnymi cechami.

  • nr 1 – Ratusz w Bielsku-Białej, który wyróżnia się swoją majestatyczną formą oraz znaczeniem dla lokalnej społeczności,
  • nr 3–4 – kamienica o neorenesansowych cechach z drugiej połowy XIX wieku, która obecnie mieści Miejskie Centrum Informacji Turystycznej oraz biura zarządu partii Prawo i Sprawiedliwość,
  • nr 5 – dawny budynek fabryki sukna Fryderyka Tislowitza, wzniesiony w 1922 roku według projektu spadkobierców Carla Korna; w okresie PRL był częścią Zakładów Przemysłu Wełnianego WEGA, a po zmianach lat 90. XX wieku zyskał status siedziby Urzędu Stanu Cywilnego oraz biur Urzędu Miejskiego,
  • nr 6 – hala fabryki sukna Franza Vogta, która powstała w 1869 roku i przechodziła liczne przebudowy; obecnie mieści wiele biur Urzędu Miejskiego, a podczas ostatniej modernizacji w 1996 roku dobudowano do niej przeszkloną rotundę,
  • nr 7 – kamienica w stylu secesyjnym, zbudowana dla Alojzy Gwoździowskiej w 1903 roku; w latach 90. XX wieku także zaadaptowana na potrzeby Urzędu Miejskiego,
  • nr 9 – budynek straży pożarnej wzniesiony w 1891 roku, zaprojektowany przez Carla Korna; cechuje się nietynkowaną ceglano-budowlaną elewacją; przez długi czas pełnił funkcję jednostki straży pożarnej, a obecnie jest siedzibą Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego.

Choć nie jest numerowany, ważny element północnej pierzei placu tworzy:

  • Stojałowskiego 23 / Ratuszowa 4 – bankowy gmach o eklektycznym stylu, z elementami secesyjnymi oraz neoklasycznymi; powstał w 1923 roku według projektu Leopolda Landaua, pierwotnie był siedzibą Polskiego Banku Krajowego, a obecnie znajduje się tam Pekao SA.

Oceń: Plac Ratuszowy w Bielsku-Białej

★★★★★
Średnia ocena:4.95 Liczba ocen:8