Plac Żwirki i Wigury w Bielsku-Białej

Ulice i place

Plac Franciszka Żwirki i Stanisława Wigury to miejsce o bogatej historii i znaczeniu, zlokalizowane w samym sercu Bielska-Białej, na historycznym Żywieckim Przedmieściu. To przestrzeń, która stanowi zbieżność ulic takich jak: Zamkowa, Partyzantów, Sukiennicza, Przekop oraz Władysława Sikorskiego, będąc częścią administracyjnej dzielnicy Śródmieście Bielska.

Warto zauważyć, że plac ten w swojej pierwotnej formie został wytyczony na przełomie XIX i XX wieku. Jego obecny kształt, formowany przez wydarzenia i zmiany urbanistyczne, uzyskał w 1974 roku. To wtedy wyburzono część zabudowy w północno-wschodniej części tego obszaru oraz fragment wschodniej pierzei ulicy Zamkowej. Dziś stara część placu pełni funkcję parkingu, natomiast nowa część stanowi przyjemny skwer z pomnikiem upamiętniającym Franciszka Żwirko i Stanisława Wiguro.

Plac przecina czteropasmowa ulica Partyzantów, co zapewnia jego dobrą komunikację. W obrębie placu znajduje się również przystanek autobusowy, obsługiwany przez czternaście linii MZK Bielsko-Biała, co znacznie ułatwia dostęp do tego miejsca.

Większość pozostałej zabudowy wokół placu to kamienice czynszowe z przełomu XIX i XX wieku. Znajduje się tu także muzeum Stara Fabryka, które wcześniej nosiło nazwę Muzeum Techniki i Włókiennictwa. Muzeum to stanowi ważną atrakcję kulturalną i historyczną, przyciągającą zarówno mieszkańców, jak i turystów do tego urokliwego zakątka Bielska-Białej.

Historia

Obszar, na którym obecnie znajduje się plac, charakteryzował się intensywną zabudową aż do końca XIX wieku. Trójkątny kształt, tworzący obszar między ulicami Graben (dzisiejsza Przekop), Schlossgraben (obecnie Zamkowa) oraz Mänhardtgasse (dzisiejsza Sukiennicza), znany był pod nazwą Hirsewinkel, czyli Kąt Hirsego. Na tym terenie płynęła również odkryta Młynówka, znana jako Mühlgraben. W latach 1896-1908 odbywały się intensywne wyburzenia starej zabudowy oraz przykrycie rzeczki, co znacznie zmieniło wygląd okolicy. W rezultacie powstał nowy plac miejski, upamiętniający miejscowego fabrykanta i radnego miejskiego Gustava Josephy’ego, który stał się popularnym miejscem targowym dla producentów wyrobów drewnianych.

Po zakończeniu I wojny światowej, gdy miasto zostało przyłączone do Polski, plac zyskał nową nazwę – Plac Wyzwolenia. W roku 1933, w związku z tragiczną śmiercią lotników Franciszka Żwirki i Stanisława Wigury, plac został przemianowany, aby uczcić ich pamięć. Kolejne zmiany nazewnictwa miały miejsce w 1939 roku, kiedy to administracja niemiecka nadała mu miano Goetheplatz. Po II wojnie światowej, w 1945 roku, przywrócono dawną nazwę.

W latach 20. XX wieku plac przeszedł gruntowną przebudowę według koncepcji berlińskiego urbanisty Hermanna Jansena. Centralna część placu została przekształcona w skwer, a także zmodernizowano infrastrukturę tramwajową, przenosząc linię z ulicy Pastornak (teraz 1 Maja) na ulicę Zamkową i Partyzantów. Nowy przystanek tramwajowy został umieszczony na placu, jednak kursy tramwajowe zakończono w 1971 roku.

W latach 1973-1974, za prezydentury Antoniego Kobieli, plac przeszedł znaczące przekształcenia, w ramach których zmodernizowano układ komunikacyjny śródmieścia. Przebudowa polegała na wprowadzeniu przelotowej czteropasmowej drogi w osi północ–południe oraz wyburzeniu Bazarów Zamkowych i wielu kamienic przy ulicach Partyzantów i Zamkowej, a także rearanżacji północno-wschodniego i południowo-zachodniego narożnika placu Żwirki i Wigury. W rezultacie, pomiędzy pierwotnym placem, gmachem poczty, tyłami budynków przy ulicy 1 Maja oraz fabryką, która wchodziła w skład Zakładów Przemysłu Wełnianego „Bewelana”, powstał rozległy skwer, który obecnie stanowi integralną część placu Żwirki i Wigury. W centralnej jego części umiejscowiono pomnik patronów, przedstawiający uproszczonego orła.

Zabudowa

Na placu Żwirki i Wigury w Bielsku-Białej znajdują się interesujące budynki, które posiadają swoją unikalną historię oraz architekturę. Oto niektóre z nich:

  • nr 1 – obiekt wzniesiony po 1868 roku dla Gustava Juliusa Förstera, który początkowo pełnił rolę mieszkalno-produkcyjną (tkalnia); w latach 80. XIX wieku zaadaptowano go na cele wyłącznie mieszkalne,
  • nr 4 – kamienica Heinricha Rübnera z końca XIX wieku, zachwycająca skromnym detalem neorenesansowym, w okresie międzywojennym podwyższona o trzecie piętro; na parterze znajduje się salon optyczny Piotra Kulki z tradycjami sięgającymi dwudziestolecia międzywojennego oraz zakład fotograficzny Leszka Krasnodębskiego, który został założony w 1945 roku,
  • nr 9 – budynek neobarokowy autorstwa Edmunda Schimanka z 1909 roku,
  • nr 12 – narożna kamienica secesyjno-neobarokowa, zaprojektowana przez Büttnera w 1905 roku,
  • Zamkowa 8 (część pierzei zachodniej placu) – kamienica w stylu neorenesansu francuskiego z 1897 roku, wzniesiona dla restauratora Karla Mikscha, znanego jako Allegri; z tyłu tego obiektu wybiega ulica Schodowa, która ma formę stromych schodów prowadzących na Stare Miasto,
  • Sukiennicza 8-10 / Przekop 1 (w południowo-wschodnim narożniku placu) – dawna farbiarnia Franza Geyera, hala przylegająca do narożnika placu wybudowana w 1883 roku; po 1945 roku stała się częścią Zakładów Przemysłu Włókienniczego „Bewelana”, a w latach 90. XX wieku zmieniono jej funkcję na handlowo-usługową,
  • Stara Fabryka – dawna fabryka Karl Büttner’s Söhne, która rozpoczęła swoją działalność w 1887 roku, powstała na bazie starszego zakładu; budowa hali przylegającej do placu miała miejsce w dwóch etapach w latach 1900–1907; po 1945 roku budynek stał się częścią Zakładów Przemysłu Wełnianego „Bewelana”, a w latach 80. XX wieku przekazano go na siedzibę Muzeum Techniki i Włókiennictwa, obecnie funkcjonuje pod obecną nazwą.

Każdy z tych obiektów opowiada swoją własną historię, a ich architektura wzbogaca krajobraz tego regionu, odzwierciedlając dawne czasy i prądy architektoniczne.

Przypisy

  1. Wojciech Dziubek, Wojciech Kominiak: Bielsko-Biała i okolice na dawnej pocztówce i fotografii w czasach II wojny światowej. Bielsko-Biała: beskidia.pl, 2021, s. 307. ISBN 978-83-953489-1-4.
  2. Wojciech Dziubek, Wojciech Kominiak: Bielsko-Biała i okolice na dawnej pocztówce i fotografii w czasach II wojny światowej. Bielsko-Biała: beskidia.pl, 2021, s. 192. ISBN 978-83-953489-1-4.
  3. Jacek Kachel: Od szlaków handlowych po autostrady. Zarys dziejów drogownictwa w Bielsku-Białej. Bielsko-Biała: Miejski Zarząd Dróg w Bielsku-Białej, 2020, s. 147–151. ISBN 978-83-956843-0-2.
  4. Jerzy Polak: Historia komunikacji miejskiej w Bielsku-Białej. MZK w Bielsku-Białej. [dostęp 17.05.2022 r.]
  5. Cudem ocalona kamienica. Projekt BB. [dostęp 17.05.2022 r.]
  6. Stara Fabryka – historia. Muzeum Historyczne w Bielsku-Białej. [dostęp 17.05.2022 r.]
  7. Ewa Janoszek: Architektura przemysłowa Bielska-Białej w latach 1806–1939. Bielsko-Biała: Urząd Miejski w Bielsku-Białej, 2008, s. 389, seria: Biblioteka Bielska-Białej. ISBN 978-83-60136-70-6.
  8. Ewa Janoszek, Wojciech Kominiak: Bielsko-Biała i okolice na dawnej pocztówce w czasach II Rzeczypospolitej. Bielsko-Biała: WMW, 2008, s. 223. ISBN 978-83-915603-1-0.
  9. Ewa Janoszek, Wojciech Kominiak: Bielsko-Biała i okolice na dawnej pocztówce w czasach II Rzeczypospolitej. Bielsko-Biała: WMW, 2008, s. 118. ISBN 978-83-915603-1-0.
  10. Piotr Kenig, Wojciech Kominiak: Bielsko-Biała i okolice na dawnej pocztówce w czasach monarchii austro-węgierskiej. Wyd. II. Bielsko-Biała: WMW, 2008, s. 108. ISBN 978-83-915603-0-3.
  11. Piotr Kenig, Wojciech Kominiak: Bielsko-Biała i okolice na dawnej pocztówce w czasach monarchii austro-węgierskiej. Wyd. II. Bielsko-Biała: WMW, 2008, s. 106–107. ISBN 978-83-915603-0-3.

Oceń: Plac Żwirki i Wigury w Bielsku-Białej

★★★★★
Średnia ocena:4.84 Liczba ocen:6