Wapienica (Bielsko-Biała)

---

Położenie

Wapienica znajduje się w zachodniej części Bielska-Białej, na zachód od rzeki o tej samej nazwie. Obszar administracyjny osiedla obejmuje również tereny na wschód od rzeki. Wzniesienia tej dzielnicy sięgają mikroregionu Dział Bielski, który jest częścią rozległego Pogórza Zachodniobeskidzkiego. W obszarze Wapienicy znajdują się także południowe obszary górskie, przynależące do pasma Beskidu Śląskiego – Dolina Wapienicy, otaczające ją szczyty, w tym m.in. Klimczok, Palenica oraz Szyndzielnia.

Geograficzne współrzędne centrum Wapienicy to 49°48′30″N 18°59′02″E. Granice tego dawnego osiedla są wyznaczane przez współczesną granicę miasta, obejmując północ, zachód, południe oraz część wschodu. Dodatkowo od wschodu granice wyznacza rzeka Wapienica oraz jej dopływ, Potok Żydowski. Wapienica sąsiaduje z:

• Międzyrzeczem Górnym od północy,
• Jasienicą i Jaworzem od zachodu,
• Brenną i Szczyrkiem od południa,
• Bystrą oraz dzielnicami Bielska-Białej – Olszówką Górną, Kamienicą, Aleksandrowicami oraz Starym Bielskiem.

Rozciągłość Wapienicy wynosi 2,7 km w kierunku równoleżnikowym oraz 11,7 km w kierunku południkowym. Najwyższy punkt w tej dzielnicy, a zarazem całego miasta, to szczyt Klimczoka, który osiąga wysokość 1117 m n.p.m. Odległość w linii prostej pomiędzy Wapienicą a ścisłym centrum Bielska-Białej wynosi około 5 km.

Wapienica jako osiedle

Wapienica, dawniej funkcjonująca jako wieś, obecnie stanowi część osiedla, które działa jako jedna z jednostek pomocniczych w obrębie gminy Bielsko-Biała. Osiedle to zostało utworzone w 2002 roku, co odzwierciedla jego zycie społeczne oraz administracyjne.

Powierzchnia osiedla wynosi 25,880 km², co czyni je jednym z większych obszarów w Bielsku-Białej. Liczba mieszkańców tego terenu to około 10,5 tys. osób, co plasuje Wapienicę na pierwszym miejscu pod względem powierzchni i trzecim, jeżeli chodzi o liczebność mieszkańców wśród bielskich osiedli.

Siedziba rady osiedla zlokalizowana jest przy ul. Cieszyńskiej 388, a jej przewodniczącym jest Zbigniew Mamorski, który pełni istotną rolę w zarządzaniu sprawami lokalnymi.

Przyroda

Zbiorniki i cieki wodne

Główna rzeka, Wapienica, który jest prawym dopływem Iłownicy, ma długość wynoszącą 20,6 km. Jej źródła znajdują się na stokach Błatniej oraz Stołowej. Od 1895 roku rzeka ta, zdobijająca I klasę czystości, stanowi kluczowe źródło wody dla systemu wodociągowego Bielska-Białej.

Wśród dopływów Wapienicy można wymienić: Barbarę, Rudawkę oraz Żydowski Potok. Dodatkowo w regionie górskim istnieje wiele drobnych strumyków, których tożsamość pozostała nieznana.

W latach 1928-1932 w wyższej części biegu Wapienicy, na miejscu ujścia Barbary, zrealizowano projekt budowy zaporę wodną im. Ignacego Mościckiego. Dzięki spiętrzeniu wód rzeki utworzone zostało sztuczne jezioro Wielka Łąka, które pełni wyłącznie rolę ujęcia wody i nie jest dostępne dla mieszkańców, jako że zbiornik ten znajduje się w strefie bezpośredniej ochrony sanitarnej.

Na Wapienicy odkryć można również dwa mniejsze zbiorniki usytuowane poniżej ul. Tartacznej oraz w okolicach osiedla Zacisze. Najgęściej skoncentrowanym obszarem stawów jest grupa siedmiu zbiorników położonych przy rzece Rudawce, znajdująca się na granicy z Jasienicą.

Szczyty górskie

Dolina Wapienicy jest otoczona przez jedenaście szczytów Beskidu Śląskiego, począwszy od wschodu:

• Cyberniok (731 m n.p.m.),
• Mokry Groń (601 m n.p.m.),
• Szyndzielnia (1028 m n.p.m.),
• Klimczok (1117 m n.p.m., najwyższy punkt tej dzielnicy oraz całego miasta),
• Trzy Kopce (1082 m n.p.m.),
• Stołów (1035 m n.p.m.),
• Pod Błatnią (853 m n.p.m.),
• Przykra (818 m n.p.m.),
• Wysokie (756 m n.p.m.),
• Kopany (690 m n.p.m.),
• Palenica (688 m n.p.m.).

Poza wymienionymi szczytami, granica Bielska-Białej przebiega na południowy zachód od Cubernioka i Mokrego Gronia. W obrębie tej dzielnicy znajduje się także trzy przełęcze:

• Dylówki (720 m n.p.m., pomiędzy Cuberniokiem a Szyndzielnią),
• Siodło pod Trzema Kopcami (1000 m n.p.m., między Trzema Kopcami a Stołowem),
• Siodło pod Przykrą (801 m n.p.m., między Pod Błatnią a Przykrą).

Jaskinie

Na południowo-zachodnich zboczach Stołowa ma swój początek Jaskinia w Stołowie, której korytarze mają długość wynoszącą 21 m. W 2003 roku, na tychże stokach odkryto również wejście do Jaskini Głębokiej w Stołowie, co zostało uznane za jedno z największych osiągnięć speleologicznych w Polsce w ostatnich latach. Ta jaskinia, o długości 554 m oraz głębokości 25 m, plasuje się wśród największych jaskiń w polskiej części Karpat fliszowych. W rejonie Klimczoka znajdują się także kilka mniejszych jaskiń.

Flora i fauna

Więcej informacji można znaleźć w artykule Dolina Wapienicy, w sekcji dotyczącej przyrody. W zachodniej części Wapienicy, silnie zindustrializowanej i zurbanizowanej, brakuje istotnych obszarów o podwyższonej wartości przyrodniczej. Niemniej jednak, Dolina Wapienicy oraz otaczające ją szczyty stanowią przestrzeń biologiczną, będącą pod ochroną w ramach zespołu przyrodniczo-krajobrazowego, parku krajobrazowego oraz dwóch rezerwatów przyrody.

Na obszarze doliny zachowały się charakterystyczne dla Beskidu Śląskiego zespoły leśne w naturalnym układzie przestrzennym. Można tu spotkać wszystkie piętra roślinności typowe dla tego pasma górskiego: pogórze, regla dolnego oraz regla górnego.

W najniżej położonych regionach doliny występują podgórskie łęgi jesionowe (na czołową rolę wysuwa się jesion wyniosły, olsza oraz jawor), a wyżej znajdują się siedliska olszynki karpackiej (olsza szara i czarna, wierzba krucha). Siedliska dolnoreglowe są zasiedlone przez jaworzynę górską (buk, jawor i jesion). Największy rozrost przestrzenny zajmuje żyzna buczyna karpacka, z dominacją buków, również w formie podgórskiej, oferująca bardziej zróżnicowaną florę. Doprowadziło to do wystąpienia buczyny kwaśnej, dolnoreglowego boru jodłowo-świerkowego i górnoreglowych borów świerkowych.

Flora roślin naczyniowych Doliny Wapienicy liczy ponad czterysta gatunków, z czego dwadzieścia jeden posiada status ochronny, całkowity bądź częściowy. W rejonie Żydowskiego Potoku znajduje się wiele drzew pomnikowych, z których największe osiągają 500 cm obwodu, mając trzy zrośnięte pnie.

W dolinie występują popularne gatunki zwierząt, takie jak sarny, jelenie, dziki oraz lisy, ale także mniej powszechne jak kuny, gronostaje oraz nietoperze. Obserwacja ptaków ujawnia ponad sześćdziesiąt gatunków, w tym wysokogórskie takie jak: drozd obrożny, orzechówka, siwerniak oraz dzięcioł trójpalczasty, a także głuszce. W rzece Wapienicy można spotkać pstrągi oraz głowacze, a także liczne gatunki owadów, płazów i gadów.

Pomniki przyrody

Wzdłuż Żydowskiego Potoku znajduje się większa część drzew pomnikowych. Największe z nich, z trzema zrośniętymi pniami, ma obwód 500 cm. W południowo-wschodnim obrębie doliny, u stóp Stołowa, wznosi się aleja sosen – wejmutek. Obok dawnego hotelu Klimczokówka rośnie 300-letni dąb, a pobliskie tereny budynku leśnictwa przy ul. Kopytko z uwagą przygotowano ogród dendrologiczny.

Inne pomniki przyrody w Wapienicy zlokalizowane są w okolicach ul. Światopełka, ul. Gminnej oraz w Parku Wypoczynku Niedzielnego, położonym pomiędzy ul. Telimeny a stadionem lekkoatletycznym.

Historia

Historia wsi

Wapienica, będąca jedną z najmłodszych dzielnic Bielska-Białej, ma swoje początki sięgające roku 1568, kiedy to pojawiła się jej pierwsza wzmianka. Na początku istnienia wioska funkcjonowała pod nazwą Łopienica, co związane było z pobliską rzeką. Nazwa ta odnosi się do występujących na brzegach łopianów.

Osadnicy niemieccy, którzy skolonizowali dolinę rzeki, przyczynili się do tego, że miejsce to stało się wówczas najbardziej niemieckim obszarem Bielska-Białej. W roku 1921 Niemcy stanowili aż 84% populacji, co ukazuje silny wpływ kulturowy tej grupy. Centrum miejscowości znajdowało się w rejonie ulic Sobieskiego i Regera, nieco na północ od obecnego centrum.

W ciągu lat wieś zmieniała właścicieli, przechodząc z rąk do rąk bielskiego państwa stanowego, które przekształcono w 1754 roku w księstwo. Na początku dominowali ewangelicy jako mieszkańcy, lecz po zamknięciu zboru w 1654 roku katolicy stali się liczniejszą grupą. W latach 1787–1790 doszło do podziału folwarku Sułkowskich.

Od początku XIX wieku Wapienica stała się miejscem, gdzie zaczynały powstawać pierwsze zakłady przemysłowe, w tym zakłady włókiennicze. W pierwszej połowie stulecia doszło do zmiany nazwy z Łopienica na Wapienica, co najprawdopodobniej miało związek z piecami wapiennymi. W roku 1849, po likwidacji starych struktur feudalnych, Wapienica została włączona do powiatu bielskiego, w którym pozostawała do 1975 roku.

Dzięki Luizie Sułkowskiej, żonie księcia bielskiego Jana Nepomucena Sułkowskiego, popularność zyskała Dolina Wapienicy, znana również jako Dolina Luizy. W latach 1893–1894 powstały pierwsze ujęcia wodne dla wodociągów bielskich, a także hotele i wille dla zamożnych mieszkańców tego regionu.

W 1888 roku zbudowano Kolej Miast Morawsko-Śląskich, co miało istotny wpływ na transport i rozwój okolic. W pobliżu stacji kolejowej, znajdującej się 2 km na południe od wsi, rozwijała się zabudowa przemysłowa, przekładając się na przenoszenie centrum Wapienicy.

Na przełomie XIX i XX wieku, dzięki inicjatywie Beskidenverein, w okolicy oznakowano pierwsze szlaki górskie, także na terenie Wapienicy, w tym okolice Klimczoka, Magury oraz Błatniej. To towarzystwo wybudowało też schroniska turystyczne m.in. na Szyndzielni w 1897 roku oraz rozbudowało schronisko na Klimczoku po jego pożarze w 1914 roku. W latach 30. XX wieku wzniesione zostało także schronisko na Trzech Kopcach, które zostało rozebrane w 1948 roku.

W międzywojniu, nowoczesna zabudowa Wapienicy zyskała konkretne kształty, pojawiły się: Fabryka Pił i Narzędzi Wapienica (1921), nowa szkoła (1923, obecnie SP 32 i Gim. 15), dom kultury (1928) oraz kościół parafialny (1930). Uruchomienie w 1927 roku linii autobusowej z Górnej Wapienicy do pl. Chrobrego w Bielsku przyczyniło się do dalszego rozwoju komunikacyjnego.

W latach 1928–1932 na rzece Wapienicy w pobliżu ujścia Barbary powstała konstrukcja Zaporę wodną im. Ignacego Mościckiego, mierzącą 309 m długości i 23 m wysokości. Stworzyło to nowe jezioro o powierzchni 24 ha, nazywane Wielką Łąką.

W 1939 roku, w dolinie rzek Wapienicy i Iłownicy zbudowano sieć fortów o długości 10 km, gdzie rozlokowano Batalion ON „Bielsko”, będący częścią Armii Kraków. Niemniej jednak fortyfikacje te nie zdołały obronić obszaru przed inwazją niemiecką, która miała miejsce 3 września tego samego roku. Bunkry w Wapienicy i okolicznych miejscowościach przetrwały do dziś w dobrym stanie. 12 lutego 1945 roku, wieś została wyzwolona przez Armię Czerwoną.

Po wojnie miała miejsce intensywna rozbudowa przemysłowa, przez co Wapienica straciła charakter rolniczy. Do lat 80. była także popularnym miejscem letnim dla turystów. W 1953 roku na stokach Trzech Kopców ustanowiono rezerwat przyrody, będący pierwszym obszarem chronionym w Wapienicy.

Przez lata zmieniały się administracyjne losy miejscowości. W 1945 roku zlikwidowano Gminę Wapienica, włączając ją do gminy Jaworze, a w 1954 roku powstała gromada Wapienica, która w 1973 roku uzyskała status odrębnej gminy w ramach województwa bielskiego.

Historia dzielnicy

1 stycznia 1977 roku, sołectwo Wapienica włączono do administracyjnych granic Bielska-Białej, jednocześnie likwidując gminę Wapienica. Jej pozostałymi częściami stały się Jaworze, Międzyrzecze Górne oraz Międzyrzecze Dolne, które przypadły gminie Jasienica.

Okres lat 70. i 80. charakteryzował się intensywnym rozwojem urbanistycznym oraz industrialnym zachodnich rejonów Bielska-Białej. W Dolnej Wapienicy zaczęły powstawać nowoczesne zakłady na ulicach Regera, Strażackiej, Londzina, Międzyrzeckiej oraz S. Mielnickiego, podczas gdy w Górnej Wapienicy osiedla domów jednorodzinnych zaczęły się rozrastać.

W 1990 roku utworzono w Dolinie Wapienicy zespół przyrodniczo-krajobrazowy, noszący nazwę „Park Ekologiczny Dolina Wapienicy”, co czyni go pierwszym parkiem ekologicznym w Polsce. W 1998 roku, zespół ten został włączony w skład Parku Krajobrazowego Beskidu Śląskiego, a pięć lat później utworzono na jego terenie kolejny rezerwat przyrody – Jaworzyna.

W roku 2000 na terenie Bielska-Białej powstała podstrefa Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, obejmująca cztery obszary miasta, w tym Wapienicę (w roku 2001). Znajdują się tam hale fabryczne koncernu Eaton Automotive. W pobliżu ulokowany jest Park Przemysłowy i Usługowy, w którym funkcjonują obecnie zakłady Hutchinsona oraz Beskidzki Inkubator Technologiczny, oferujący centrum konferencyjne i usługi szkoleniowe.

W 2002 roku, administracja Bielska-Białej wprowadziła nowy podział na trzydzieści osiedli, co sprawiło, że Wapienica zyskała status największego osiedla w mieście, obejmując swym zasięgiem całej historycznej Wapienicy oraz część Aleksandrowic i Kamienicy.

Pierwsza dekada XXI wieku przyniosła boom budowlany, co zaowocowało powstaniem dwóch osiedli willowych w Górnej Wapienicy – Zacisze oraz Nad Zaporą. W 2005 roku zakończono modernizację odcinka DK 1, przekształcając go w drogę ekspresową S52, która ma ostatecznie połączyć Cieszyn z Krakowem. W Dolnej Wapienicy, w okolicach strefy ekonomicznej, powstał węzeł drogowy Bielsko-Biała – Wapienica.

W 2011 roku w dawnym budynku Fabryki Pił i Narzędzi osiedlił się Urząd Celny, co stanowi kolejny etap w rozwoju infrastruktury Wapienicy.

Zabytki

W Wapienicy, malowniczo położonej dzielnicy Bielska-Białej, można znaleźć wiele cennych zabytków, które zachwycają zarówno swoją historią, jak i architekturą. Oto niektóre z nich:

• Grodzisko na Palenicy – zapewne zbudowane około 500 roku p.n.e., prawdopodobnie pełniło funkcję warowni, gdzie chronił się lud Młyńskiej Kępy, a być może służyło również jako miejsce kultu,
• Kościół św. Franciszka z Asyżu – katolicki kościół parafialny z 1930 roku, z modernizacją w latach 1950-1952, o neoromańskich wpływach architektonicznych, znajdujący się przy ul. Międzyrzeckiej, w pobliżu którego ulokowany jest cmentarz parafialny,
• Zapora wodna im. Ignacego Mościckiego – monumentalna, betonowo-ziemna budowla z lat 1929-1932, zbudowana przez firmę Dyckerhoff und Widmann, zlokalizowana na rzece Wapienicy; ma długość 209 m i wysokość 23 m, a zbiornik wodny, zwany Wielką Łąką, zajmuje teren 24 ha i ma pojemność 1,3 mln m³, co sprawia, iż kiedyś była jednym z najnowocześniejszych obiektów tego typu w całej Europie,
• Stacja kolejowa Bielsko-Biała Wapienica – z połączeniami kolejowymi datującymi się od 1888 roku, powstała razem z budową Kolei Miast Śląskich i Galicyjskich, zlokalizowana przy ul. Dworcowej,
• Stara szkoła ludowa – drewniany obiekt o konstrukcji zrębowej z końca XVIII wieku, z kamiennym podmurowaniem i dachem pokrytym papą, usytuowany przy ul. Zniczowej; niestety, w 2009 roku został zburzony, jednak rekonstrukcję tego budynku można podziwiać w Górnośląskim Parku Etnograficznym w Chorzowie,
• Dom kultury – wybudowany w 1928 roku, z widocznymi wpływami architektury zakopiańskiej; znajduje się na skrzyżowaniu ulic: Cieszyńskiej, Jaworzańskiej, Międzyrzeckiej i Twórczej,
• Schronisko PTTK na Szyndzielni – otwarte w 1897 roku, pełniło funkcję pierwszego schroniska turystycznego w Beskidach, na terenie Polski; w 1906 roku obok niego powstał ogród botaniczny z alpinarium, a rok później dodano drewniany domek w stylu szwajcarskim,
• Schronisko PTTK na Klimczoku – początkowo drewniane schronisko założone w 1872 roku, znane jako Klementynówka, z nazwiska właścicielki dóbr, Klementyny von Primavesi. Choć pierwotny budynek spłonął w 1894 roku, obiekt został odbudowany i ponownie otwarty; niestety, w późniejszych latach przeżył jeszcze dwa pożary, co zmusiło do budowy nowego, kamiennego schroniska, które istnieje do dzisiaj,
• „Klimczokówka” – XIX-wieczna willa zlokalizowana przy ul. Zapora, która kiedyś pełniła funkcję hotelu,
• Leśniczówka „Barbara” – historyczny dom myśliwski Sułkowskich, usytuowany w Dolinie Wapienicy, zbudowany w XIX wieku,
• Studnie wodne – pozostałości po starodawnym systemie ujęcia wodnego, stworzonym dla bielskich wodociągów w latach 1893-1894, znajdujące się w rejonie Potoku Żydowskiego.

Turystyka

Szlaki turystyczne

W obszarze górskim Wapienicy występuje niezwykle bogata sieć szlaków, która zachęca do odkrywania okolicznych szczytów górskich. Poniżej przedstawiamy zestawienie tras, które przebiegają przez ten malowniczy region – zarówno górskich, jak i nizinnych.

Górskie trasy:

• → ul. Tartaczna → zapora wodna → Mokry Groń → stacja górna kolei linowej → Szyndzielnia,
• → Wapienica Centrum (stacja kolejowa) → ul. Międzyrzecka → ul. Jaworzańska → ul. Zapora → jezioro Wielka Łąka → Palenica → Kopany → Wysokie → Przykra → Siodło pod Przykrą → Pod Błatnią → Błatnia,
• → szlak łącznikowy (w rejonie zapory wodnej) między a ,
• → stacja kolejowa Jaworze Jasienica → Jaworze → Siodło pod Przykrą → Pod Błatnią → Błatnia → Stołów → Siodło pod Trzema Kopcami → Trzy Kopce → Klimczok → Szyndzielnia → przeł. Kołowrót → Kołowrót → przeł. Kozia → Cygański Las,
• → stacja kolejowa Bielsko-Biała Mikuszowice → Mikuszowice Krakowskie → Magurka Wilkowicka → Olszówka → Dębowiec → Cyberniok → przeł. Dylówki → stacja górna kolei linowej → Szyndzielnia → Klimczok → przeł. Karkoszczonka → Hyrca → Kotarz → przeł. Salmopolska,
• → szlak łącznikowy (w rejonie Klimczoka) między a .

Nizinne trasy:

• → Aleksandrowice → osiedle Beskidzkie → lotnisko sportowe → ul. Antyczna → ul. Kaskadowa → ul. Leśników → stadion lekkoatletyczny → ul. Telimeny → ul. Światopełka → Jaworze → Jasienica → Międzyrzecze Górne.

W regionie znajdują się również cenne ścieżki przyrodnicze oraz dydaktyczne, takie jak ścieżka przyrodniczo-leśna Wapienica oraz ścieżka dydaktyczna w grupie Klimczoka, które dodatkowo wspierają edukację ekologiczną.

Trasy rowerowe

Wapienica jest także znana z międzynarodowego szlaku rowerowego Greenways Kraków – Morawy – Wiedeń, który przebiega ulicami dzielnicy, takich jak Leśników, Jaworzańską, Miętową oraz Storczyków. To idealne miejsce dla entuzjastów dwóch kółek szukających aktywności na świeżym powietrzu.

Baza noclegowa

Jeśli chodzi o noclegi, największym obiektem w Wapienicy jest trzygwiazdkowy Papuga Park Hotel, który mieści się w Górnej Wapienicy, przy ul. Zapora. Oferuje on 57 komfortowo urządzonych pokoi oraz szeroki wachlarz udogodnień, w tym centrum odnowy biologicznej, pięć sal konferencyjnych, restaurację na 90 osób, dwie sale bankietowe, a także rozległy park-ogród o powierzchni 2 ha. Dodatkowo, do dyspozycji gości są korty tenisowe oraz kryty basen w orientalnym stylu.

W górskiej okolicy zlokalizowane są także dwa schroniska turystyczne, jedno na Klimczoku, a drugie na Szyndzielni, które sprzyjają turystycznym wędrówkom. Dla tych, którzy wolą bardziej lokalne zakwaterowanie, dostępny jest pensjonat Betania przy ul. Miętowej, a w Dolinie Wapienicy, przy ul. Tartacznej, można znaleźć kemping Wapienica. Na koniec, przy ul. Dębowiec znajduje się harcerski ośrodek obozowy hufca Rybnik, który stanowi dodatkową atrakcję dla osób poszukujących aktywności w otoczeniu natury.

Kultura

W dzielnicy Wapienica znajduje się Dom Kultury, który pełni ważną rolę w kulturalnym życiu lokalnej społeczności. Jest to jedna z dziesięciu placówek Miejskiego Domu Kultury w Bielsku-Białej i ma swoją siedzibę w zabytkowym budynku przy ul. Cieszyńskiej 398, na rogu ulic Cieszyńskiej i Twórczej.

Dom Kultury w Wapienicy aktywnie wspiera lokalne talenty poprzez różnorodne zespoły artystyczne, których jest aż dziesięć:

• Chórek „Piccolo”,
• Dziecięca Kapela Góralska,
• Folklorystyczny Zespół „Dudoski”,
• Kapela Góralska „Dudoski”,
• Regionalny Zespół Śpiewaczy,
• Zespół Taneczny „Orange”,
• Zespół Tańca Nowoczesnego „Graffiti”,
• Zespół Tańca Nowoczesnego „Impuls”,
• Zespół Tańca Nowoczesnego „Pink”,
• Studio Teatru Tańca.

Od grudnia 2008 roku, mieszkańcy mogą również cieszyć się z istnienia miesięcznika „Nasza Wapienica”. Czasopismo to powstało w ramach realizacji programu Aktywności Lokalnej „Bielsko-Biała łączy ludzi”, który rozpoczął swoje działanie w 2007 roku. W pierwszym etapie obejmował on Wapienicę, a jego celem była integracja mieszkańców oraz promowanie lokalnej kultury.

Edukacja

W Wapienicy, która jest częścią Bielska-Białej, dostępnych jest wiele placówek edukacyjnych, oferujących różnorodne programy dla dzieci i młodzieży.

W szczególności można wyróżnić następujące instytucje:

• Przedszkole nr 41, ul. Międzyrzecka 60,
• Przedszkole nr 42, ul. Cieszyńska 383,
• Szkoła Podstawowa nr 32 im. Jana III Sobieskiego, ul. Cieszyńska 393, założona w 1923 roku, znana pod obecną nazwą od 2017 roku,
• Zespół Szkół im. Juliana Tuwima, ul. Jaskrowa 13, założony w 1991 roku, który obejmuje:
• VII Liceum Ogólnokształcące,
• Technikum Hotelarstwa i Turystyki,
• Szkoła Policealna nr 5.

Przemysł

Początek rozwoju przemysłowego Wapienicy sięga pierwszej połowy XIX wieku, kiedy to nad rzeką Wapienicą zaczęły powstawać pierwsze zakłady. Wraz z pojawieniem się linii kolejowej, nowe obiekty zaczęły wyrastać w południowej części wsi, co przyczyniło się do przesunięcia centrum miejscowości. Okres międzywojenny przyspieszył proces industrializacji, a po zakończeniu II wojny światowej Wapienica ostatecznie zyskała status wsi typowo przemysłowej, porzucając swój dotychczasowy rolniczy charakter.

Obecnie Wapienica, obok Komorowic, jest jednym z najbardziej uprzemysłowionych obszarów Bielska-Białej. Główna koncentracja zakładów przemysłowych zlokalizowana jest w Dolnej Wapienicy, obejmującej ulicę Międzyrzecką, Strażacką, ks. Londzina, S. Mielnickiego, Wypoczynkową, Szyprów oraz Świt. W centrum dzielnicy przemysł koncentruje się głównie przy ulicach Regera i Dworcowej.

Wśród największych zakładów znajdują się: Fabryka Pił i Narzędzi Wapienica (założona w 1921 roku), „Union-Vis” (producent narzędzi i artykułów ściernych), Fiat Auto Poland, „Marbet” (produkujący materiały dekoracyjne i opakowania), a także „Betonex” i „Drewex” (artykuły dla dzieci). Na ulicy Międzyrzeckiej usytuowany jest również skład paliw PKN Orlen.

Specjalna Strefa Ekonomiczna

Bielsko-Biała jest domem dla czterech obszarów Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, w tym obszaru Wapienicy, Fiat Auto Poland, Komorowic Krakowskich oraz Lipnika. Dzięki inwestycjom ponad 150 firm, powstało blisko 32 tys. miejsc pracy w tej strefie. Obszar Wapienica, który włączono do strefy w 2001 roku, znajduje się w północnej części dzielnicy i ma powierzchnię 10,9117 ha.

W tej lokalizacji otwarto zakład Eaton Automotive, który obecnie zatrudnia ponad 600 pracowników, przyczyniając się tym samym do dalszego rozwoju gospodarczego regionu.

Park Przemysłowy i Usługowy

Bielski Park Przemysłowy i Usługowy został założony w 2005 roku w sąsiedztwie Specjalnej Strefy Ekonomicznej oraz drogi ekspresowej S1. Jego powierzchnia wynosi 5,17 ha.

Wiodącym inwestorem w parku jest koncern Hutchinson Poland, który działa w przemyśle motoryzacyjnym. Inne firmy, takie jak Multiform Dariusz Krywult oraz TI Poland, również posiadają swoje zakłady w tym obszarze. Dodatkowo, w 2006 roku powstał Beskidzki Inkubator Technologiczny, który oferuje Centrum Szkoleniowo-Konferencyjne oraz biura, mające na celu wspieranie przedsiębiorczości oraz wdrażanie innowacyjnych technologii na tym terenie.

Handel

Wapienica, będąca dzielnicą Bielska-Białej, ma swoje handlowe centrum zlokalizowane w rejonie placu, który mieści się między skrzyżowaniem ulic Regera i Cieszyńskiej a domem kultury. To miejsce gromadzi w sobie wiele mniejszych sklepów, dwa banki oraz sieć sklepów Euro Sklep. W okolicy ul. Jaworzańskiej można znaleźć także popularny supermarket Lewiatan, który cieszy się dużym zainteresowaniem mieszkańców. Dodatkowo, na terenie Wapienicy funkcjonuje szereg osiedlowych sklepików, co sprawia, że mieszkańcy mają do wyboru różnorodne punkty zakupowe.

W Dolnej Wapienicy, przy ulicach Wypoczynkowej i Relaksowej, znajduje się giełda towarowa, będąca częścią spółki Beskidzki Hurt Towarowy S.A, która została uruchomiona w 1997 roku. W 2001 roku zakończono budowę dwóch hal handlowych, które obecnie działają przez siedem dni w tygodniu; wcześniej giełda miała swoją siedzibę przy ul. Warszawskiej. Całkowita powierzchnia terenu, którym zarządza BHT, wynosi 10,24 ha. W różne dni tygodnia, odbywają się tu różnorodne giełdy, takie jak giełda warzywno-owocowa i spożywcza, giełda artykułów przemysłowych, giełda odzieżowo-obuwnicza oraz giełda samochodowa. Dzięki takiej różnorodności, mieszkańcy mają możliwość dokonania zakupów w komfortowych warunkach oraz w dogodnych dla siebie porach.

Sport

W Wapienicy, regionie Bielska-Białej, działają dwa kluby sportowe, które odgrywają ważną rolę w lokalnej społeczności sportowej:

• piłkarski LKS Zapora Wapienica,
• lekkoatletyczny KS Sprint.

Historia klubu piłkarskiego sięga aż do 1953 roku, kiedy to zainaugurowano działalność klubu siatkarskiego LZS Wapienica, który zdobył zaszczytne miano wicemistrza Polski w kategorii klubów zrzeszonych w Ludowych Zespołach Sportowych. Sekcja piłkarska została utworzona w 1964 roku, a nazwa klubu zmieniła się na LZS „Pogoń” Wapienica. Po rozpoczęciu rozgrywek w klasie C podokręgu Skoczowskiego, klub już po roku awansował do klasy B. W 1985 roku nastąpiła kolejna zmiana nazwy na LKS „Zapora” Wapienica. W 1987 roku klub odniósł sukces, awansując do klasy A, a następnie w sezonie 2007/2008 zdołał wspiąć się do klasy okręgowej (grupa bielska). Barwy klubu to biel i błękit. Siedziba klubu znajduje się pod adresem: Bielsko-Biała, ul. Cieszyńska 388. Z tego klubu wywodzą się znani piłkarze, tacy jak Grzegorz Pilch, który aktualnie reprezentuje Arkę Gdynia, oraz Bartosz Woźniak, obecnie zawodnik GKS Jastrzębie-Zdrój.

Wapienica może również poszczycić się lekkoatletycznym klubem KS Sprint, który został założony 28 sierpnia 1987 roku. Klub szybko zyskał na znaczeniu, awansując w 1992 roku do II ligi seniorów, gdzie aktywnie uczestniczył do 1994 roku. Po krótkiej przerwie, ponownie zagościł w II lidze w 1998 roku i do dziś kontynuuje swoją działalność na tym poziomie. W 2005 roku KS Sprint nawiązał współpracę z włoską drużyną lekkoatletyczną Libertas Majano.

W Górnej Wapienicy, przy ul. Jaworzańskiej, znajduje się nowoczesny stadion lekkoatletyczny KS Sprint, którego budowa trwała od 1986 do 1987 roku. Obiekt może pomieścić 1648 widzów. Na przestrzeni lat, w latach 90., stadion stał się miejscem rozgrywek ważniejszych zawodów wojewódzkich lekkoatletycznych oraz wielu imprez makroregionalnych. W 2001 roku przeprowadzono znaczną modernizację stadionu, obejmującą zadaszenie trybun, wymianę nawierzchni oraz poszerzenie bieżni.

Obok stadionu lekkoatletycznego znajduje się boisko piłkarskie LKS-u, które ma wymiary 110 × 60 m i pomieści 100 osób. Zostało ono wybudowane w latach 50. i przeszło remont w latach 1985–1986. Od 2005 roku jest pod zarządem Bielsko-Bialskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji.

Najważniejszym wydarzeniem sportowo-rekreacyjnym w regionie jest międzynarodowy mityng lekkoatletyczny Beskidianathletic, który odbywa się corocznie od 2002 roku.

Religia

Kościół Ewangelicko-Augsburski

W Wapienicy, w przeszłości niewielkiej społeczności, dominowali wyznawcy ewangelicyzmu, aż do momentu likwidacji lokalnego zboru w 1654 roku. Wkrótce po tym wydarzeniu katolicyzm zaczął nadrabiać straty, stając się przeważającym wyznaniem.

Po ustaniu kontrreformacji, co miało miejsce dzięki patentowi tolerancyjnemu z 1781 roku, Wapienica została włączona do parafii ewangelickiej w Bielsku. W latach 1709-1781 mieszkańcy tej wsi uczestniczyli w nabożeństwach odbywających się w kościele Jezusowym w Cieszynie, który był jednym z tzw. „kościołów łaski”. W 1814 roku Wapienica dołączyła do nowopowstałej wspólnoty parafii ewangelickiej w Starym Bielsku, gdzie w 1818 roku wybudowano kościół Jana Chrzciciela, który pełnił funkcję parafialną, obsługując także wiernych z Wapienicy przez pewien czas.

W latach 1912-1913, według projektu architekta Rudolfa Hoinkesa, na ul. Miętowej powstał Dom Wypoczynkowy „Luisenheim”. Był on przeznaczony głównie dla sióstr diakonatu działających w Bielsku, a także dla małych dzieci z pobliskiej ochronki. Jednakże w czasie II wojny światowej, po przyłączeniu bielskiego diakonatu do berlińskiego, obiekt przeszedł w ręce diecezji cieszyńskiej, a następnie został przejęty przez skarb państwa. Tam zaadaptowano go na górniczy dom wczasowy Funduszu Wczasów Pracowniczych.

Począwszy od 1959 roku, dzięki staraniom ks. Adama Wegerta, podjęto kroki mające na celu odzyskanie budynku. Władze diecezji, w tym ks. Andrzej Wantuła, wyraziły zgodę na działalność nowego domu wypoczynkowego dla duchownych. Udało się to zrealizować przez skuteczne rozmowy z zarządem Funduszu, co zaowocowało odzyskaniem obiektu przez diecezję oraz zakończeniem umowy z FWP 27 sierpnia 1959 roku.

Z powodu złego stanu technicznego budynku, rozpoczęto jego gruntowny remont sfinansowany z Funduszu Kościelnego, dotacji Konsystorza oraz środków diecezjalnych. Uroczystość otwarcia miała miejsce 31 sierpnia 1960 roku, a obiekt zyskał nazwę „Betania”. Jako kierowniczki wskazano diakonisę Magdalenę Siebenkaes oraz Almę Kirst, które wcześniej zarządzały Ewangelickim Domem Wypoczynkowym „Marzenie” w Zachełmiu. Z czasem, w 2009 roku, obiekt przekształcono w ogólnodostępny ośrodek wczasowy, a dzisiaj nabożeństwa odbywają się regularnie dwa razy w miesiącu, a także w święta.

Kościół rzymskokatolicki

Z samego początku istnienia, Wapienica przynależała do parafii katolickiej św. Mikołaja w Bielsku. Lata 1916-1931 to czas intensywnych starań na rzecz utworzenia odrębnej parafii. W końcu, w 1931 roku, powstała nowa parafia wraz z niewielkim kościołem św. Franciszka z Asyżu przy ul. Międzyrzeckiej, który z biegiem lat przeszedł rozbudowę w latach 1950-1952. Współcześnie ta katolicka wspólnota należy do dekanatu Bielsko-Biała IV – Zachód w diecezji bielsko-żywieckiej, a przy kościele zorganizowano także cmentarz parafialny.

W 2000 roku oddano do użytku dom przedpogrzebowy oraz poświęcono kaplicę św. Pio z Pietrelciny, zlokalizowaną przy dawnym hotelu Klimczokówka na ul. Zapora. W parafii tworzy także III zakon franciszkański, znany jako franciszkański zakon świeckich.

Kościół Zielonoświątkowy

Ruch zielonoświątkowy w Wapienicy zaczynał się od spotkań małej grupy wierzących, które miały miejsce od 1915 roku, będąc wynikiem działań misyjnych Adolfa Małysza. W 1920 roku w Jaworzu Dolnym powstał zbór zielonoświątkowy, w którego skład weszli również wierni z Wapienicy. Z czasem jego siedziba została przeniesiona do Jaworza Średniego, jednak w okresie międzywojennym działalność zboru rozwijała się, choć w trakcie II wojny światowej została ograniczona.

Ponowne nabożeństwa zaczęły odbywać się w 1945 roku, w prywatnym lokalu rodziny Kominków, gdzie przetransferowano siedzibę wspólnoty. W 1947 roku, zjednoczając się z Zjednoczonym Kościołem Ewangelicznym, zmieniono nazwę na zbór w Bielsku-Białej. W latach 1957-1959 dokonało się przekształcenie lokalowe na własny dom z kaplicą, mieszczący 150 osób, przy ul. Wapienica 313 (późniejsza ul. Zagajnik 46). Po połączeniu Wapienicy z Bielskiem-Białą w 1977 roku wspólnota przyjęła nową nazwę.

Po rozwiązaniu Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego w 1987 roku, zbór kredytował się w Kościole Zielonoświątkowym, a rok później nosił nazwę „Filadelfia”. Z uwagi na wzrastającą liczebność członków, w 1988 roku zainicjowano budowę nowej siedziby na ul. Lotniczej, choć prace przerwano w 1991 roku. W obliczu ograniczeń, nabożeństwa niedzielne przeniesiono do wynajmowanej auli w I Liceum Ogólnokształcącym, a w 2001 rok ponownie wznowiono budowę na Lotniczej, gdzie siedziba zboru przeniosła się 1 kwietnia 2002 roku.

Pozostałe wyznania

Wapienica była miejscem mieszkania niewielkiej grupy Żydów oraz wyznawców innych religii, którzy nigdy nie stanowili dużego odsetka w tej okolicy. Z danych dotyczących austriackiego spisu powszechnego z 1910 roku wynika, że w miejscowości żyło zaledwie siedmiu Żydów, a także dziesięć osób wyznających inne religie niż katolicyzm czy protestantyzm.

W Wapienicy zarejestrowana jest także Parafia Ewangelicko-Metodystyczna w Bielsku-Białej. Oprócz tego kaznodziejską działalność prowadzi zgromadzenie Świadków Jehowy, które swoim zasięgiem obejmuje mieszkańców Wapienicy.

Komunikacja

Transport drogowy

W północnej części Wapienicy wiedzie droga ekspresowa S52 (E75) E462, która łączy Bielsko-Białą z Cieszynem oraz czeską D48. W pobliżu Specjalnej Strefy Ekonomicznej, usytuowany jest węzeł drogowy Bielsko-Biała – Wapienica, który umożliwia zjazd na ul. Międzyrzecką. W granicach miasta, ta ekspresowa droga przyjęła nazwę ul. Bohaterów Monte Cassino.

Do kategorii dróg powiatowych zaliczamy następujące ulice:

• ul. Międzyrzecka, która biegnie z centrum Wapienicy w kierunku Międzyrzecza Górnego,
• ul. Jaworzańska, prowadząca do Jaworza,
• ul. Cieszyńska, będąca częścią trasy prowadzącej z Bielska-Białej przez Jaworze, Jasienicę, Grodziec, Skoczów, Międzyświeć aż do Cieszyna – w przyszłości możliwa do przekształcenia na drogę wojewódzką.

Nie można także pominąć innych kluczowych ulic, które przebiegają przez Wapienicę:

• ul. Jana III Sobieskiego – jedna z najdłuższych dróg w mieście, która zaczyna się przy Starym Mieście i prowadzi przez Górne Przedmieście, osiedle Piastowskie, aż do Dolnej Wapienicy, kończąc się przy skrzyżowaniu z ul. Międzyrzecką,
• ul. T. Regera – biegnąca równolegle do ul. Międzyrzeckiej, która łączy ul. Cieszyńską z Janem III Sobieskim, a jej przedłużeniem jest ślepa ul. Wypoczynkowa,
• ul. Zapora – będąca odnogą ul. Jaworzańskiej, prowadzącą w kierunku Doliny Wapienicy.

Kolej

Wapienica ma również swoje połączenia kolejowe. Przez ten rejon przebiega linia kolejowa nr 190, która łączy Bielsko-Białą z Cieszynem i została ona uruchomiona w 1888 roku (Kolej Miast Morawsko-Śląskich). Linia ta jest jednotorowa i całkowicie zelektryfikowana.

W centrum dzielnicy, przy ul. Dworcowej, znajduje się stacja kolejowa Bielsko-Biała Wapienica, która dysponuje czterema torami i jednym peronem. Niestety, od stycznia 2009 roku, w wyniku redukcji połączeń przez PKP Przewozy Regionalne, na tej stacji nie zatrzymują się żadne pociągi. Wcześniej można było stąd podróżować do takich miejsc jak Wisła, Cieszyn, Czeskie Cieszyn oraz Skoczów, a również do dworca Bielsko-Biała Główna.

Na marginalnej części stacji obecna jest również nieużywana od 2004 roku bocznica służąca do transportu paliw Orlen przy ul. Lajkonika.

Komunikacja miejska i lokalna

W Wapienicy funkcjonują osiem linii autobusowych obsługiwanych przez MZK Bielsko-Biała: 7, 10, 16, 20, 24, 36, 52 oraz N1.

Pętla dla linii nr 7 mieści się przy ul. Dzwonkowej, na granicy z Jaworzem. Autobus „10” kursuje wzdłuż ul. Międzyrzeckiej do Dolnej Wapienicy – w zależności od trasy: na ul. Strażacką, do Beskidzkiej Giełdy Hurtowej, Parku Przemysłowego i Usługowego lub drogą S1 do hipermarketu Leroy Merlin w Starym Bielsku. Autobus „20” kursuje w tym samym kierunku (ul. Strażacka lub Park Przemysłowy), natomiast linia 24 prowadzi przez Stare Bielsko do pętli na ul. Strażackiej.

Linia 36 dociera do Wapienicy Dworcowej, a podmiejska „52” obsługuje trasę do Międzyrzecza Dolnego. Autobus linii nr 16, kursujący w stronę Górnej Wapienicy, podąża ul. Jaworzańską, monitując do Zapory i Tartacznej, aż do krawędzi Doliny Wapienicy. N1, nocna linia autobusowa, ma pętlę zlokalizowaną w centrum dzielnicy (przystanek Wapienica Centrum). Wszystkie sześć wymienionych linii kursuje przez ul. Cieszyńską, docierając do sąsiednich Aleksandrowic, jak również do ścisłego centrum Bielska-Białej (w rejonie Dworca Głównego).

Na terenie dzielnicy mieszczą się dziewiętnaście przystanków MZK. „Wapienica Centrum”, znajdujący się na skrzyżowaniu ul. Cieszyńskiej z T. Regera, jest przystankiem obsługującym wszystkie linie autobusowe.

Przez zachodnią część Bielska-Białej kursują także liczne autobusy PKS, które umożliwiają dojazd do wielu miejscowości w powiecie bielskim oraz cieszyńskim. Trasy tych połączeń są w dużej mierze obsługiwane także przez prywatnych przewoźników (znanych jako busy). W Wapienicy zlokalizowanych jest siedem przystanków PKS, które są wspólne z MZK, ale mają odrębne nazwy.

---

Oceń: Wapienica (Bielsko-Biała)

---